Sociale media

Open the menu

Ondervoeding

/sites/default/files/2024-06/Food-distribution-S.png

Artsen Zonder Grenzen reageert wereldwijd op groeiende voedselcrisis

In de afgelopen twee jaar constateren onze teams een zorgwekkende stijging in het aantal ondervoede patiënten dat we in onze voedingscentra opnemen of in onze mobiele klinieken behandelen. Vooral in Sahellanden als Mali, Burkina Faso, Nigeria, Tsjaad, Zuid-Soedan, Somalië of Ethiopië is de voedselsituatie voor de getroffen bevolking er fel op achteruitgegaan. Maar ook landen als Madagaskar, Jemen of Afghanistan kampen met zware voedseltekorten. Meer en meer bevolkingsgroepen gaan momenteel door een regelrechte voedselcrisis. Onze teams reageren wereldwijd.

Ik doe een gift aan het noodhulpfonds

De 2-jarige Sheku Kamara in het centrum voor intensieve therapeutische voeding (ITFC), Hangha Hospital, Kenema District.  Sheku wordt behandeld voor ondervoeding, malaria en longontsteking. Om de drie uur krijgen de kinderen in het ITFC kant-en-klare therapeutische voeding.
De 2-jarige Sheku in ons voedingscentrum in Kenema, Sierra Leone. Sheku wordt behandeld voor ondervoeding, malaria en een longontsteking. Als onderdeel van, de behandeling tegen ondervoeding krijgen de kindjes om de drie uur kant-en-klare therapeutische voeding. © Peter Bräunig, september 2020

Ondervoeding: zorgwekkende cijfers wereldwijd

Ondervoeding is altijd al een aandachtspunt geweest in onze projecten wereldwijd. Maar de cijfers van ondervoede kinderen lijken elke dag gestaag te groeien.

  • Wereldwijd kampen volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ongeveer 828 miljoen mensen met een vorm van ondervoeding. In 2018 – voor de uitbraak van COVID-19 – waren dat er nog ongeveer 600 miljoen.
  • In de Sahel is de groei ronduit beangstigend. Terwijl in 2019 nog ‘slechts’ 12 miljoen mensen aan ondervoeding leden, zijn in 2022 meer dan 38 miljoen; in de hele Sahel is ondervoeding dus verdrievoudigd op drie jaar tijd.

Wat is ondervoeding precies? En wanneer spreken we van hongersnood?

Ondervoeding (of te eenzijdige voeding) is vooral levensgevaarlijk voor kleine kinderen. Het tast het immuunsysteem aan waardoor de patiënt kwetsbaarder wordt voor allerlei ziekten. Vooral co-morbiditeit met mazelen, malaria of hevige diarree blijkt een dodelijke combinatie. Onze teams op het terrein behandelen zowel matig als ernstig ondervoede kinderen. Kritieke patiëntjes nemen we op in onze pediatrische voedingscentra of afdelingen intensieve zorg.

Hongersnood is een (sociaal-politiek) geladen term die we als medische humanitaire organisatie niet te licht in de mond nemen. Er bestaat een internationale standaard om ondervoeding aan af te meten: het IPC (Integrated Food Security Phase Classification). We kunnen pas spreken van een hongersnood als de laatste en vijfde fase is bereikt. In fase 5 is een totaal gebrek aan toegang tot voedsel en andere basisbehoeften. Bij hongersnood sterven ten minste 2 op de 10.000 mensen door honger of ziekte. Meer dan een derde van de bevolking is acuut ondervoed, en er is een totaal verlies aan inkomsten.

Vorig jaar stonden grote delen van Zuid-Soedan onder water tijdens de grootste overstromingen van de laatste decennia. Volledige oogsten werden verwoest, bronnen met drinkbaar water overspoeld en honderdduizenden mensen zijn plotsklaps hun bestaan kwijtgeraakt. Meer dan 835.000 mensen zitten vandaag zonder voedsel of drinkbaar water. De ondervoedingscijfers in Zuid-Soedan zijn sindsdien bij de hoogste ter wereld
Vorig jaar stonden grote delen van Zuid-Soedan onder water tijdens de grootste overstromingen van de laatste decennia. Volledige oogsten werden verwoest, bronnen met drinkbaar water overspoeld en honderdduizenden mensen zijn plotsklaps hun bestaan kwijtgeraakt. Meer dan 835.000 mensen zitten vandaag zonder voedsel of drinkbaar water. De ondervoedingscijfers in Zuid-Soedan zijn sindsdien bij de hoogste ter wereld. © Peter Caton, 2 mei 2022

Grote voedseltekorten: hoe is het zover kunnen komen?

De oorzaken van deze huidige voedingscrisis zijn talrijk en kunnen land per land verschillen. Toch kunnen we een paar belangrijke factoren onderscheiden: 

  • Conflicten
  • COVID-19
  • Klimaat

Terwijl conflict en COVID-19 vooral grote gevolgen hebben op de onveiligheid, economische onzekerheid en koopkracht onder de bevolking, heeft klimaatverandering onmiskenbaar gezorgd voor oa. mislukte oogsten. Stijgende voedselprijzen en de dalende internationale voedselhulp maken het plaatje compleet. Veel mensen kunnen gewoonweg niet genoeg voedsel meer kopen of het zelf produceren.

Klimaatverandering en ondervoeding

Klimaatverandering heeft vele gezichten en de gevolgen ervan lijken voorlopig vooral landen in het zuiden te treffen. Langere periodes van droogtes of net onvoorspelbare regenval en overstromingen hebben allen verwoestende gevolgen voor de landbouwproductie. Volledige oogsten mislukken jaar na jaar. Landbouwers verliezen hun inkomsten of eigen voedselvoorziening, de voedselprijzen stijgen, maar ook de voedselreserves raken stilaan op. Extreme droogtes werden afgelopen jaren nog genoteerd in Afghanistan, Madagaskar en de Hoorn van Afrika, terwijl Zuid-Soedan of momenteel Pakistan net door ongeziene overstromingen worden geteisterd. Het mag duidelijk zijn dat klimaatverandering (en onze gemeenschappelijke reactie daarop) een bepalende factor zal zijn voor voedselonzekerheid op lange termijn.

Boeren bewerken hun land bij het dorp Riko, Katsina State, Nigeria, juni 2022.
Boeren bewerken hun land bij het dorp Riko, Katsina State, Nigeria. De Sahellanden - van  Nigeria in het westen tot Somalië in het oosten - gaan jaar na jaar gebukt onder extremere droogtes. De Sahara rukt steeds verder op naar het zuiden. Gelukte oogsten, maar ook water worden steeds schaarser. © George Osodi, 30 juni 2022

Artsen Zonder Grenzen reageert: welke hulp bieden we waar?

In landen waar ondervoeding voorkomt, hebben onze teams voedingszorg standaard opgenomen in de (pediatrische) zorg die we bieden. Deze hulp bieden we in landen als Centraal-Afrikaanse Republiek, Sierra Leone, Jemen, Mali, Irak, Tsjaad, Syrië of Ethiopië.

  • via mobiele klinieken screenen we kinderen op tekenen van ondervoeding
  • we delen therapeutische voeding uit zodat kinderen kunnen aansterken
  • ernstig ondervoede kinderen nemen we op in onze voedingsunits of afdelingen intensieve zorg
  • in speciale units kunnen we kinderen ondervoeding en malaria, diarree of mazelen isoleren indien nodig en hun meervoudige ziektes behandelen
  • kinderen (en hun gezinnen) die we ontslaan, volgen we verder op in voedselprogramma’s
Sadiya Abdikadir, 3 jaar, is opgenomen in onze speciale mazelenunit in Baidoa. Daar behandelen we kindjes met co-morbiditeit van mazelen en ondervoeding.
Somalië - Sadiya Abdikadir, 3 jaar, is opgenomen in onze speciale mazelenunit in Baidoa. Daar behandelen we kindjes met co-morbiditeit van mazelen en ondervoeding. © Dahir Abdullahi, 11 mei 2022

Reageren op pieken van ondervoeding

In een paar landen – waar we (terugkerende) pieken van ondervoeding constateren – moeten we onze hulp regelmatig uitbreiden of aanpassen om zoveel mogelijk patiënten te kunnen bijstaan.

Somalië: leidt de enorme droogte tot een hongersnood?

Volgens de Verenigde Naties zou Somalië op de rand staan van een hongersnood. Hoewel dit nog niet officieel is aangekondigd, zouden later dit jaar “indicaties van hongersnood voorkomen in het zuiden van het land, waar tienduizenden mensen sterven als gevolg van één van de zwaarste droogtes van de voorbije decennia”.

Het is niet onze taak om ons uit te spreken over een eventuele hongersnood. Onze teams reageren wel ter plekke om de getroffen bevolking zo goed mogelijk bij te staan.

In en rond Baidoa – één van de zwaartsgetroffen regio’s – werken onze teams in 20 (!) mobiele klinieken die elke week tot 1.000 kinderen (!) behandelen. Een derde van die kinderen is acuut ondervoed.

"Sommige mensen vertellen ons dat ze voor de onmogelijke keuze staan om één kind te laten sterven om zo een ander kind te redden”, vertelt landcoördinator Djoen Besselink over de schrijnende situatie.

Nigeria

In Noordwest-Nigeria bedreigt een nieuwe voedselcrisis tienduizenden kinderen.

  • Tussen januari en juli 2022 hebben we 50.000 acuut ondervoede kinderen behandeld
  • 7.000 kinderen hebben we opgenomen in het ziekenhuis
Onze isolatie-afdeling voor ernstig en acuut ondervoede kinderen die ook acute waterige diarree hebben, in een tent aan het regionale ziekenhuis van Herat.
Afghanistan - Onze isolatie-afdeling voor ernstig en acuut ondervoede kinderen die ook acute waterige diarree hebben, in een tent aan het regionale ziekenhuis van Herat. © Tasal Khogyani, 2 juni 2022

Afghanistan

Een jaar na de machtsovername in het land, moeten onze teams steeds meer ingrijpen om hulp te bieden aan ondervoede patiënten.

  • In het Boost-ziekenhuis in Lashkar Gah is onze voedingsunit de drukst bezette afdeling. We werken er aan 180% van onze capaciteit om alle ondervoede kinderen te kunnen opnemen.
  • Ook in Herat ligt onze focus vooral op ondervoede kinderen. Daar zien we voornamelijk een zorgwekkende stijging in het aantal kindjes jonger dan 6 maand.
  • In hoofdstad Kaboel hebben we twee nieuwe voedingsunits opgezet

Zuid-Soedan

Grote delen van Zuid-Soedan werden vorig jaar getroffen door de grootste overstromingen in decennia. Nu het water stilaan begint weg te trekken, zitten ongeveer 835.000 (!) mensen zonder voedsel of drinkbaar water.

Vooral in het ontheemdenkamp van Bentiu hebben we onze hulp al meerdere malen moeten uitbreiden

  • De opnames in onze voedingscentra hebben we bijna verdubbeld
  • We hebben een derde voedingscentrum geopend
  • met mobiele klinieken gaan we rond in om er mensen te behandelen voor malaria, ondervoeding en hevige diarree.
Ethiopië - Iftu werd opgenomen voor acute ondervoeding en is stilaan aan de betere hand na behandeling in ons voedingscentrum in het ziekenhuis van Dupti, in de regio Afar.
Ethiopië - Iftu werd opgenomen voor acute ondervoeding en is stilaan aan de betere hand na behandeling in ons voedingscentrum in het ziekenhuis van Dupti, in de regio Afar. © Njiiri Karago, 1 juni 2022

Ethiopië

De voedselcrisis in Afar, in het noordoosten van Ethiopië, verergert. Conflict, de aanhoudende droogte en stijgende voedselprijzen zijn de grootste oorzaken. Onze teams in Ethiopië breiden hun hulp uit in het Dupti-ziekenhuis, het enige in de regio:

  • We hebben de voedingsunit, de kinderafdeling en de spoed uitgebreid om meer patiënten te kunnen opvangen
  • 5 nieuwe voedingsprojecten moeten de grotere regio monitoren
  • We een bibliotheek omgebouwd tot een voedinsunit. Toen ook die volzet was, hebben we die uitgebreid met tenten.

Hoe behandelen onze teams ondervoede patiënten?

Matig ondervoede patiënten zijn relatief eenvoudig te behandelen. Via mobiele klinieken delen we bijvoorbeeld Plumpy Nut uit, een zelfontwikkelde voedzame pasta op basis van pindanoten. Het volstaat in principe om het kind in kwestie aan te sterken. Veel van onze patiëntjes en families volgen verder op in voedselprogramma’s. Zo voorkomen dat we dezelfde patiëntjes terug te zien krijgen een paar maanden nadat zij door ons zijn opgenomen. In 2021 hebben onze teams meer dan 203.000 ondervoede kinderen behandeld buiten de muren van een ziekenhuis.

Ernstig ondervoede patiënten behandelen is complexer. Zij kampen namelijk vaak met ook met malaria of mazelen. Omdat een kortere behandeling niet volstaat, nemen we kindjes met ernstige ondervoeding langdurig op in onze voedingscentra of afdelingen intensieve zorg. Pas als ook de symptomen van hun andere ziekte(n) zijn bestreden, kunnen we hen ontslaan. Ook hen volgen we verder op in onze voedselprogramma’s. In 2021 hebben onze teams 82.000 ernstig ondervoede kinderen behandeld in onze voedingscentra of afdelingen intensieve zorg.

Artsen Zonder Grenzen zet de laatste jaren meer en meer in op een allesomvattende, holistische pediatrische aanpak. Dat betekent dat kindjes die op onze pediatrie aankomen, standaard getest worden op ondervoeding. Speciale ondervoedingsunits maken tegenwoordig vaak deel uit van onze kinderafdelingen. Omgekeerd hebben we ook isolatie-units voor patiënten met mazelen of acute diarree in onze voedingscentra.