Zuid-Sudan: ambulanceboten om patiënten in afgelegen gebieden te redden

Het is woensdagochtend, iets voor de middag. Een boot meert aan langs de oever van de Phom El-Zeraf, in de buurt van het dorpje Kuemdoc. Boven de boot wappert de vlag van Artsen Zonder Grenzen (AZG). Aan wal staat een menigte geduldig te wachten, onder een boom die bescherming moet bieden tegen de zon. Sommigen snellen naar de waterkant zodra ze de boot van AZG zien. De mensen kennen de boot. Het is hun ambulance.

De boot legt dicht bij de oever aan. Een Zuid-Sudanese gemeenschapswerker springt uit de boot om de menigte te bedaren en de consultaties in goede banen te leiden. Hij heet Mut, is 33 jaar oud en werkt al meer dan tien jaar als humanitair hulpverlener in zijn eigen land. Sinds april werkt hij samen met AZG.

“Ik help de mensen graag,” vertelt Mut eenvoudigweg.

Malaria en een slangenbeet

Gesterkt door zijn jarenlange ervaring, weet hij de vele patiënten langs de oever in een mum van tijd te triëren. Hij plaatst voorzichtig een thermometer onder de oksel van een meisje dat samen met haar moeder langs het water wacht. Ze ziet er ziek en lusteloos uit. Ze heeft bijna 40 graden koorts. Waarschijnlijk lijdt ze aan malaria, een ziekte die levensbedreigend is als ze niet zo snel mogelijk wordt behandeld.

Mut helpt het zieke meisje samen met haar moeder op de boot. Hij ziet erop toe dat ze hun reddingsvesten correct aantrekken.

Daarna ontfermt Mut zich over een jongetje wiens been sterk gezwollen is, tot wel drie keer de normale dikte. Na een kort onderzoek en een gesprek met zijn familie wordt al snel duidelijk wat de oorzaak van de aandoening is: een slangenbeet. Aangezien er ter plaatse geen tegengif beschikbaar is, moet het jongetje mee met de ambulanceboot voor verzorging. Hoewel hij amper kan wandelen, weigert hij aan boord te worden geholpen. Wanneer hij uiteindelijk op eigen houtje – en alleen met behulp van zijn stok – aan boord geraakt, is hij apetrots.

In de loop van het volgende halfuur neemt Mut de tijd om iedereen te onderzoeken die op de berm staat te wachten. De patiënten die dringend verzorging nodig hebben, nemen plaats aan boord van de boot. Vandaag moeten zes patiënten doorverwezen worden.

Moerasgebied

De boot vertrekt en vaart de rivier weer af, naar het ziekenhuis van Old Fangak, een stad met ongeveer 26.000 inwoners te midden van een ondoordringbaar moeras dat zich uitstrekt over twee van de drie staten die gebukt gaan onder het conflict.

Het moerasgebied vormt enerzijds een natuurlijke barrière die de bewoners ervan beschermt tegen het geweld, maar vraagt anderzijds flink wat inventiviteit van de AZG-teams om de meest afgelegen plaatsen te bereiken.

Sinds november 2014 steunt AZG het ziekenhuis van Old Fangak. Het is momenteel het enige operationele ziekenhuis in het noorden van de staat Jonglei. Met een klein team slaagt AZG erin een spoedafdeling draaiende te houden, net als een dienst hospitalisatie en consultatie, een kraamafdeling, een dienst prenatale zorg en een therapeutisch voedingscentrum voor ernstig ondervoede kinderen.

Ambulanceboot

Sinds juni 2015 beheert AZG ook een ambulancedienst per boot, voor gemeenschappen in afgelegen gebieden en mensen die door het conflict – dat anderhalf jaar geleden uitbrak – hun huis moesten verlaten en hun toevlucht zochten in het moerasgebied. Duizenden mensen sloegen op de vlucht voor het doelgerichte geweld op burgers, en dat terwijl de toegang tot gezondheidszorg bijzonder beperkt blijft.

“De ambulanceboot is erg belangrijk,” legt Mut uit, terwijl we de oever van Old Fangak naderen. “Voorheen stierven de mensen omdat ze geen ziekenhuis konden bereiken. De tocht met de ambulanceboot kan mensenlevens redden.”

De meeste ontheemden die Old Fangak bereikten, hebben er een lange en moeilijke reis opzitten. Omdat de stad zo afgelegen ligt, blijft het er echter relatief rustig. De meeste mensen waren getuige van verschrikkelijke en traumatiserende gebeurtenissen. Ze moesten door oorlogsgebied reizen, verloren gezinsleden onderweg of moesten rivieren en moerassen doorwaden om deze regio te bereiken.

Te ver van de rivier

Helaas geraakt AZG met de boot nog niet overal. Enkele dagen geleden kreeg de organisatie de melding dat een meisje van tien jaar aan een ernstige vorm van malaria leed en dringend moest worden verzorgd. Er werd snel een reis gepland om haar op een vooraf bepaalde plaats langs de rivier op te pikken. Alleen konden het meisje en haar familie de afspreekplaats niet bereiken. Niemand in de gemeenschap kon het meisje naar de verzamelplaats dragen – een tocht van zes uur. We weten niet of het meisje inmiddels is genezen.

Heel wat ontheemden die de conflictgebieden zijn ontvlucht, zijn nog te bang om het moerasgebied te verlaten en hulp te vragen. Anderen, zoals het meisje van tien, leven te ver van de rivier en kunnen niet worden geholpen.

Mut stelt zichzelf gerust door te denken aan de mensen die hij wel heeft kunnen helpen. Tijdens de eerste tocht van de ambulanceboot, in juni, werden acht patiënten in ernstige toestand naar het ziekenhuis gebracht. Zonder de boot zouden ze geen verzorging gekregen hebben. Sindsdien kan AZG met de boot elke week het leven van een tiental mensen uit afgelegen gebieden redden. In bijna 60 % van de gevallen gaat het om kinderen jonger dan vijf jaar.

Twee dagen na de reis naar Kuemdoc trekt Mut er om 10 u ‘s morgens opnieuw met de ambulanceboot op uit. Vandaag vaart hij naar Toch, ten zuiden van Old Fangak, waar AZG één keer per week de meest ernstige gevallen naartoe brengt. Ook vandaag zal Mut zo veel mogelijk mensen helpen.

AZG stelt in Zuid-Sudan meer dan 2.800 Zuid-Sudanese en zo’n 275 internationale medewerkers tewerk om een brede waaier aan medische noodgevallen het hoofd te kunnen bieden en gratis kwaliteitsvolle gezondheidszorg te verstrekken aan personen in nood. AZG beheert momenteel zeventien projecten in zes van de tien Zuid-Sudanese staten, waaronder Unity, Upper Nile en Jonglei, waar het conflict in alle hevigheid woedt. AZG leidt ook activiteiten in de administratieve regio Abyei. De teams van de organisatie verstrekken uiteenlopende zorg, gaande van chirurgische ingrepen, obstetrische zorg en behandelingen tegen malaria of kala azar tot het vaccineren tegen ziekten die kunnen worden voorkomen of het behandelen van ondervoeding.