Vijf vragen over de Mpox-uitbraak in de DRC

In de Democratische Republiek Congo (DRC) nemen de Mpox-gevallen al meer dan twee jaar toe. De situatie is de afgelopen maanden echter verslechterd, met een toename van het aantal gevallen, een mutatie die het virus van mens op mens kan doen overgaan en de melding van vermoedelijke patiënten in locaties voor vluchtelingen in Noord-Kivu. Hoe is de situatie in het land en wat doen de teams van Artsen Zonder Grenzen (AZG) om deze nieuwe noodsituatie het hoofd te bieden? Antwoorden van Dr. Louis Albert Massing, medisch coördinator van MSF in de DRC.

Wat is Mpox en welke risico's brengt het met zich mee?

Mpox is een ziekte die wordt veroorzaakt door het “monkeypox”-virus. Ze wordt overgedragen door nauw contact tussen individuen of met geïnfecteerde dieren. Het is sinds de jaren 70 endemisch (dat betekent dat een infectieziekte continu voorkomt in een bepaald gebied, zonder dat de patiënten de ziekte elders hebben opgelopen en waarbij het aantal besmettingen relatief constant is) in Centraal-Afrika (stam I) en West-Afrika (stam II). Mpox verspreidde zich in 2022-2023 snel over de hele wereld, met tienduizenden gevallen van de West-Afrikaanse variant, ondertussen in meer dan 110 landen zijn gemeld.

Concreet veroorzaakt Mpox huiduitslag, laesies (wondjes) en pijn, die allemaal 'ondersteunende' behandeling vereisen om de symptomen zo effectief mogelijk te beheersen en verdere complicaties te voorkomen. De meeste behandelde patiënten herstellen binnen een maand, maar de ziekte kan dodelijk zijn als deze niet wordt behandeld. In de DRC, waar het sterftecijfer veel hoger is dan in West-Afrika, zijn sinds het begin van het jaar meer dan 479 mensen overleden. Ter vergelijking: de WHO schat dat Mpox in 2022 wereldwijd het leven heeft gekost aan 89 mensen.

Hoe is de situatie in de DRC?

Historisch gezien is de ziekte endemisch in 11 van de 26 provincies van het land. Het aantal gevallen stijgt echter al meer dan twee jaar sterk, wat ertoe leidde dat de gezondheidsautoriteiten in december 2022 een epidemie uitriepen. Het aantal gevallen verdrievoudigde in 2023, met meer dan 14.600 vermoedelijke gevallen gemeld en 654 doden. Maar in 2024 verslechterde de situatie verder. Tussen januari en half juli werden meer dan 12.300 vermoedelijke gevallen gemeld en werden 23 provincies getroffen.

De versnelling van de epidemie is zorgwekkend, vooral omdat er in Zuid-Kivu een genetische mutatie is geïdentificeerd, met een maandenlange ononderbroken overdracht van mens op mens. Deze mutatie was nog niet geïdentificeerd bij de “Congo Basin-stam”, in tegenstelling tot bij de West-Afrikaanse stam die de wereldwijde besmettingen in 2022 veroorzaakte. Naast deze mutatie is er nog een reden tot bezorgdheid: de ziekte is vastgesteld in de kampen voor ontheemden rond Goma, in Noord-Kivu, waar de extreme bevolkingsdichtheid de situatie zeer kritiek maakt. Er is een reëel risico op een explosie, gezien de enorme bevolkingsbewegingen in en uit de DRC.

De identificatie van gevallen, de monitoring van patiënten en de beschikbare zorg blijven extreem beperkt, terwijl het gebrek aan vaccins de situatie nog moeilijker maakt. Sommige gemeenschappen denken dat de ziekte verband houdt met mystiek of hekserij, wat ook de naleving van volksgezondheidsmaatregelen door mensen bemoeilijkt. Het is dan ook van groot belang om nauw samen te werken met gemeenschapsleiders, zodat iedereen zich aan de maatregelen houdt. De nood is hoog, en bevolkingsgroepen die het grootste risico lopen moeten zo snel mogelijk beschermd worden door vaccinatie.

Wat is de situatie met betrekking tot vaccins in de DRC?

De DRC heeft twee vaccins gevalideerd en probeert voorraden te verkrijgen, maar op dit moment is er nog geen vaccin beschikbaar in het land. Er zijn onderhandelingen gaande met bepaalde landen en er worden prioriteitsgebieden geïdentificeerd. We hopen dat de zaken snel worden opgelost en dat er voldoende vaccins aan het land worden geleverd om in de belangrijkste epidemische gebieden te kunnen optreden.

Wat doen de AZG-teams in de tussentijd?

We ondersteunen de respons op deze uitbraak met verschillende interventies. Dit is niet onze eerste keer: we hielpen ook in 2021 in de provincie Mai-Ndombe, en vervolgens in 2023 en begin 2024 in de provincie Equateur. Maar we schroeven onze inspanningen op gezien de recente ontwikkelingen.

Sinds half juni ondersteunt een van onze teams de gezondheidszone Uvira in Zuid-Kivu. We verlenen zorg aan mensen met ernstige symptomen in het algemene verwijzingsziekenhuis van Uvira en volgen patiënten met mildere vormen van de ziekte op poliklinische basis op, terwijl we verdachte gevallen isoleren. Onze teams trainen medisch personeel in medisch management en zijn ook betrokken bij infectiecontrole en bewustmaking van de gemeenschap. In Uvira zijn de afgelopen 5 weken al meer dan 420 patiënten behandeld door Artsen Zonder Grenzen, waaronder 217 ernstige gevallen. We voorzien ziekenhuizen ook van kits voor behandeling en voor het nemen van monsters.

In Noord-Kivu organiseren we toezicht- en bewustmakingsactiviteiten op de ontheemdenlocaties in Goma waar we actief zijn, en versterken we de gezondheidszorgstructuren op het gebied van triage, isolatie en behandeling van patiënten met Mpox-symptomen.

In het noordwesten van het land zijn twee andere interventies gestart: één in de gezondheidszone Bikoro, in Equateur, en de andere in de gezondheidszone Budjala in Zuid-Ubangi. Beide interventies zullen enkele maanden duren. Daar trainen we medisch personeel in o.a. medische en psychologische zorg, het versterken van epidemiologische surveillance, infectiecontrole en -preventie en bewustmaking van de gemeenschap, met name voor bevolkingsgroepen die soms moeilijker te betrekken zijn (bv. Mensen met een beperking). In Budjala werden 329 patiënten behandeld met onze steun tussen half juni en half juli. In de provincie Equateur zullen we ook operationeel onderzoek uitvoeren met de gezondheidsautoriteiten om de dynamiek van het virus beter te begrijpen en hoe de ziekte te bestrijden.

Wat zouden de directe prioriteiten moeten zijn?

De epidemie verspreidt zich in gebieden met demografische en geografische realiteiten die soms heel verschillend zijn. De respons moet niet alleen multisectoraal zijn, maar ook aangepast aan elke realiteit. In afwachting van vaccins moeten zoveel mogelijk partners andere belangrijke aspecten van de respons ondersteunen, zoals laboratoriumanalyse, bewaking, ondersteuning voor isolatie en zelfisolatie, bewustwording, enz. En natuurlijk patiëntenzorg. Tegenwoordig lijden al deze aspecten aan tekortkomingen en vereisen ze enorme middelen om goed te kunnen functioneren.
Voor het overige kunnen we, zoals ik al zei, alleen maar pleiten, net als zovelen, dat de vaccins zo snel mogelijk en in grote hoeveelheden in het land arriveren, zodat we de bevolking in de meest getroffen gebieden kunnen beschermen, met name de meest risicovolle bevolkingsgroepen zoals Congolese gezondheidswerkers, die in de frontlinie van de infectie staan, maar ook andere risicogroepen zoals sekswerkers en ontheemden in de kampen.