Seksueel geweld in Darfur

Tijdens hun werk in de klinieken en voedingscentra in Darfur in het westen van Soedan, komen de medewerkers van AZG geregeld vrouwen en meisjes tegen die werden verkracht of aangerand toen hun dorp werd aangevallen, of terwijl ze hout zochten in de buurt van hun vluchtelingenkamp. Joop Hegeman, verpleger en therapeut, helpt deze vrouwen.

Hoe kan je vrouwen en meisjes die het slachtoffer werden van verkrachting of aanranding helpen?
Joop Hegeman: “We zijn begonnen met de opleiding van lokale gezondheidswerkers in de kampen van Kass en Kalma in Darfur. Tijdens hun wekelijkse bezoek aan de kampen, helpen zij mee slachtoffers op te sporen, en bieden ze sociale steun en psychologische vorming, door uitleg te verschaffen over het psychologische proces dat de vrouwen doorlopen.
Oorspronkelijk bezochten de gezondheidswerkers in de kampen de moeders van ondervoede kinderen die uit ons voedingscentrum ontslagen werden. Al snel ontmoetten ze zo vrouwen die - soms meermaals - waren verkracht, die het slachtoffer waren van een groepsverkrachting, of die naar de kampen van de aanvallers werden gebracht en daar werden mishandeld. Onze gezondheidswerkers proberen het soort klachten van de vrouwen en de meisjes te achterhalen, te kijken of ze medische verzorging hebben ontvangen en wat hun grootste behoeften zijn.
De gezondheidswerkers verwijzen de meisjes en vrouwen vervolgens door naar het AZG-centrum voor basisgezondheidszorg. We proberen zo discreet mogelijk te zijn, en laten de vrouwen als het moet door de achterdeur binnenkomen. De dokter onderzoekt hen en verschaft hen de nodige geneesmiddelen: tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA) en indien nodig ook de morning-afterpil. Een luisterend oor en het geven van informatie tijdens de consultatie zijn ook van groot belang. Niet alleen voor de vrouwen, maar ook voor hun echtgenoten, die eveneens het risico lopen om besmet te geraken met een SOA.
AZG staat bekend om haar medische hulpverlening. Maar hoe organiseren jullie de sociale en psychologische opvang?
Volwassen vrouwen vinden het doorgaans makkelijker om over een traumatische ervaring te spreken. Maar in Kass vonden we enkele erg jonge slachtoffers van verkrachting, tussen 11 en 15 jaar oud. Voor hen organiseerden we wekelijkse bijeenkomsten met een lokale gezondheidswerker, zonder hen te dwingen om te praten. Zo lieten we hen een tekening van hun huis maken. De meisjes tekenden huizen met dikke muren of met een hoge omheining, wat hun behoefte aan bescherming illustreert. Ze zijn ook bang dat ze, omdat ze geen maagd meer zijn, enkel aanvaard zullen worden als de derde of vierde vrouw van een man. Samen met de groep proberen ze de invloed van de verkrachting op hun toekomstige leven te achterhalen.
De gezondheidswerkers helpen de vrouwen om hun klachten binnen de juiste context te plaatsen. Ze verzekeren hun dat hun angst normaal is, dat het goed is dat ze zoeken naar veiligheid en bescherming. Dat zijn de gebruikelijke verwerkingsmechanismen die na ongeveer drie maanden meestal geleidelijk verdwijnen. Vrouwen die lijden aan een posttraumatisch stresssyndroom daarentegen, zijn niet in staat de draad van hun leven opnieuw op te nemen. Het is duidelijk dat zij meer gespecialiseerde hulp nodig hebben. Jammer genoeg kunnen wij hen deze hulp momenteel nog niet bieden.
Soms voel je je machteloos. Maar het blijft erg belangrijk om hen informatie te geven, over bijvoorbeeld een mogelijke behandeling, of om naar hun verhalen te luisteren en te proberen hen de kracht te geven om door te zetten. Misschien klinkt het vreemd, maar de zin “moge Allah je de kracht geven om door te gaan” helpt hier echt.
Ligt het niet moeilijk om een rondvraag te doen naar de slachtoffers van verkrachting of aanranding?
De gemeenschap hier is zich bewust van de problemen. Gemeenschapsleiders vertellen ons welke vrouwen of meisjes misbruikt werden. Het is wel van cruciaal belang dat de leiders de behandeling en steun noodzakelijk achten. De mannen voelen zich erg verantwoordelijk voor wat de vrouwen is overkomen. Je vindt hier een echte sociale samenhang. Dat is bemoedigend.
Komen de vrouwen makkelijk zelf?
Niet noodzakelijk. De gezondheidswerkers zoeken actief naar meisjes die depressief zijn en niet met hun verhaal naar buiten willen komen. De meisjes krijgen extra aandacht, worden regelmatiger bezocht. We laten hen deelnemen aan praktische activiteiten, zoals manden maken. We stellen geen ingewikkelde behandelingstechnieken voor, maar proberen eerder om de traditionele dorpspatronen te herstellen, zodat de vrouwen de zin van hun leven kunnen terugvinden en opnieuw voor hun kinderen kunnen zorgen.
Ontelbare mensen hebben traumatische ervaringen achter de rug. We hoorden over een vrouw wiens twee kinderen werden doodgeschoten. Ze begon zich steeds waanzinniger te gedragen. Op een bepaald moment werd ze naar de kliniek gebracht waar men haar een tijdje kon kalmeren. Enkele dagen later overleed ze.
Je hoort ook zoveel onwerkelijke verhalen. Een vijftienjarig meisje was zwanger na een verkrachting. Haar vader werd vermoord en ze vluchtte met de rest van haar familie. De baby werd geboren, maar stierf niet lang daarna. Enkele dagen later stierf ook haar tweejarig broertje aan ondervoeding en ziekte. Een paar dagen geleden zagen we haar buiten spelen. Het is niet makkelijk om te beseffen dat iemand van 15 jaar aan zoveel opeenvolgende trauma’s werd blootgesteld, en te zien dat het leven toch gewoon verdergaat.