Niger: vaccinatie brengt hoop om meningitis A terug te dringen

Dosso, Niger. Het is bijna middag. De lucht is kurkdroog. Aan de kant van de weg zitten vijf vrouwen in de schaduw te wachten op de laatste mensen die nog moeten gevaccineerd worden. We zijn in Tourobon, een dorp in het Dosso-district, en het is de laatste dag van de vaccinatiecampagne tegen meningitis en meningokokken A.

De twee vaccineerders, de voorbereider en de pointer (die bijhoudt hoeveel mensen gevaccineerd werden, net als hun leeftijd en geslacht), vertellen aan het team van Artsen Zonder Grenzen dat ze sinds vanmorgen nog maar 39 mensen hebben gevaccineerd. “Het loopt op z’n einde. We zijn zeker dat we alle kinderen en alle vrouwen ouder dan 30 hebben gevaccineerd, zowel in als in de omgeving van het dorp. Sommige mannen tussen 15 en 29 zitten nog in de bush om gierst te verzamelen. Zij moeten tegen het einde van de dag gevaccineerd worden. Sommige zijn al vertrokken om na de oogst elders werk te vinden, maar we hebben bijna iedereen kunnen inenten,” aldus een van de vaccineerders, gekleed in een lang en kleurrijk gewaad. De eerste resultaten van de vaccinatiecampagne in de Nigerese disctricten Dosso en Boboye, waar ook Artsen Zonder Grenzen aan deelnam, zijn goed: meer dan negentig procent van de 627.000 mensen tussen 1 en 29 jaar werd tussen 7 en 17 december geïmmuniseerd. “Dat is hoopgevend, want dit is een nieuw vaccin dat tien jaar bescherming biedt, en als er echt zoveel mensen werden gevaccineerd, kan het de uitbraak van epidemieën van meningitis A, de meest voorkomende vorm van deze ziekte in Afrika, vermijden,” zegt Seco Gerard, terreincoördinator voor Artsen Zonder Grenzen in Dosso. Deze grote vaccinatiecampagne, die ook in buurlanden Mali en Burkina Faso wordt gehouden, zal doorgaan tot eind 2011 en moet uiteindelijk heel Niger aangedaan hebben. In de districten Dosso en Boboye werd Artsen Zonder Grenzen ondersteund door het ministerie van Volksgezondheid en haar 300 vaccinatieteams. Dankzij haar ervaring met grote inentingscampagnes kon de humanitaire organisatie 22 internationale vrijwilligers aantrekken om de vaccinatieteams te helpen begeleiden, om de bewaring van de vaccins te ondersteunen door een deel van de koude keten te voorzien en om de neutralisering en vernietiging van afval te ondersteunen. In 2009 vaccineerde Artsen Zonder Grenzen 7 miljoen mensen tegen meningitis A in de “meningitisgordel”, een gebied dat zich uitstrekt van Senegal tot Ethiopië. Het vaccin dat toen gebruikt werd om een grote epidemie te bestrijden, bood echter slechts drie jaar bescherming.

Supervisie en koudeketen

“De supervisie gebeurde in samenspraak met specialisten van het ministerie van Volksgezondheid. Er moest vooral gecheckt worden of de teams voldoende materiaal hadden om te kunnen vaccineren, of de technieken voor hygiëne en injectie voldoende gekend waren, of er meer ijspakken gebruikt werden wanneer de bewaringstemperatuur te hoog werd,” legt Seco Gerard uit.  De koude keten is een essentieel onderdeel van elke vaccinatiecampagne. Meer dan 600.000 dosissen van het vaccin, bestemd voor de inwoners van Dosso en Boboye, moesten permanent bewaard worden tussen 2°C en 8°C, van de productie in India tot het toedienen in de meest afgelegen dorpen. Om dat te kunnen doen, heeft Artsen Zonder Grenzen in Dosso 6 koelkasten en 33 diepvriezers opgesteld voor de productie van ijspacks (kleine plastic containers die in koelboxen worden gelegd om vaccins koud te houden tijdens transport en op de locatie van inenting).

Afvalverbrander

Een vaccinatiecampagne van deze omvang brengt veel afval met zich mee, en samen met de overheden in Dosso en Boboye bepaalde Artsen Zonder Grenzen hoe dat zou worden ingezameld en vernietigd. Het afval wordt in drie categorieën onderverdeeld. In de eerste categorie zitten plastic, verpakkingen, katoen en handschoenen. Die worden ter plaatse verbrand in de gezondheidscentra, en omdat het op die manier gecreëerde restafval niet gevaarlijk is, kan dat op de sites van de belangrijkste vaccinatiecentra begraven worden. De tweede categorie omvat glazen vaccinflesjes en de gebruikte verdunners. Die worden verzameld en in metalen vaten van 200 liter samengeperst. Die vaten worden vervolgens geneutraliseerd met beton en begraven in geulen van een meter diep. De derde categorie, ten slotte, is de grootste: gebruikte spuiten en naalden, die in met plastic bedekte veiligheidsdozen worden verpakt. Dat levert in totaal zo’n dertig kubieke meter op. “Om die te kunnen vernietigen, hebben we speciaal voor deze vaccinatie de hulp van een Dragon afvalverbrander ingeroepen,” aldus Yann Tauleigne, verantwoordelijke afvalbeheer bij Artsen Zonder Grenzen. “Voor nog meer veiligheid wordt restafval in betonnen vaten ingekapseld en begraven.” “Artsen Zonder Grenzen is zelden betrokken bij preventiecampagnes als deze. Normaal vaccineren we in noodgevallen wanneer een epidemie dreigt, en proberen we die te stoppen door de besmettingsketen te doorbreken. Maar in dit geval was het belangrijk om al vanaf de invoering van het nieuwe vaccin betrokken te zijn, aangezien Artsen Zonder Grenzen de ontwikkeling ervan, en vooral de beschikbaarheid aan een betaalbare prijs, op de voet heeft gevolgd. Als het op veel plaatsen wordt gebruikt, is er een reële kans dat het aantal bacteriële besmettingen scherp zal dalen, en dus ook het aantal epidemieën van meningitis A,” legt Tanja Ducomble uit, die bij Artsen Zonder Grenzen vaccinatieondersteuning doet in Dosso.