Getuigenissen van expats: medische hulp per boot in de Filipijnen

De voorbije zeven weken hebben teams van Artsen Zonder Grenzen (AZG) mobiele bootklinieken ingezet om medische en humanitaire hulp te bieden op vijf eilanden ten zuiden van Guiuan, die werden getroffen door de tyfoon Haiyan. Het team bestaat uit een arts, twee verpleegkundigen, een psycholoog, een vertaler en twee Filipijnse gezondheidswerkers. Zij kunnen tot 200 patiënten per dag behandelen, door kleine ingrepen uit te voeren op de eilanden zelf en complexere gevallen door te verwijzen naar het ziekenhuis van AZG in Guiuan.

Hieronder volgen getuigenissen van vier mensen die op de mobiele bootklinieken hebben gewerkt.

Florence Denneulin, een verpleegster uit Frankrijk, arriveerde een week na de tyfoon in Guiuan. Zij deed de eerste evaluaties van de eilanden per helikopter, voor de bootklinieken werden georganiseerd.

“We wilden in de eerste plaats de meest afgezonderde eilanden bereiken, omdat we dachten dat de noden daar het grootst zouden zijn. Toen ik hier aankwam zag ik dat alles vernield was – huizen, straten, ontwortelde bomen. De bomen die wel nog overeind stonden, hadden geen bladeren meer. Het puin lag overal – glasscherven, stukken hout, ijzeren platen. Ook de ziekenhuizen en gezondheidscentra waren verwoest.

De mensen waren blij dat er medische hulp kwam. Ze hadden nog met niemand kunnen communiceren en omdat alle boten vernield waren, was er ook geen transport om van de eilanden weg te komen. We hebben veel patiënten behandeld – een van onze dokters had 205 patiënten op één enkele dag. We moesten heel wat verbanden aanleggen bij mensen die gewond waren geraakt toen hun huizen instortten of bomen omvielen. Overal lag glas en blik en sommige mensen hadden geen schoenen meer. Ook wie slippers of sandalen droeg, was vaak ernstig gewond aan de benen.

Soms verplaatsen we ons op de eilanden met vrachtwagens. Maar de wegen zijn niet verhard, dus als het regent, wordt het vreselijk modderig en zijn de vrachtwagens onbruikbaar. Dan moeten we te voet door de modder, soms bergop, en moeten we de hele tijd onze medicijnen en uitrusting dragen.”

Mads Geisler, een arts uit Denemarken, kwam een maand na de tyfoon op de Filipijnen aan.

“We installeerden ons waar er ook maar een half dak aanwezig was, zolang we er maar consultaties konden houden. In het begin behandelde ik elke dag meer dan 100 mensen. Nu is dat aantal verminderd, maar het ligt nog steeds veel hoger dan het aantal patiënten dat je in eigen land op een dag ziet.

Heel wat mensen bezeerden zich bij het puinruimen. Op de eilanden had men geen bulldozers om dit te doen, dus de mensen trapten voortdurend op allerlei dingen en liepen vaak schaafwonden op. In dit warme en vochtige klimaat is er een groot risico op infectie – we hebben heel wat huidinfecties gezien en een aantal gevallen van tetanus. Tetanus is een zeer gevaarlijke aandoening en in deze omstandigheden, met zoveel puin en zoveel wonden, zien we erg veel gevallen. Een groot deel van ons werk bestaat uit wonden reinigen en verbanden aanleggen, naast tetanus-herhalingsinentingen en injecties.

Over het algemeen zijn de mensen buitengewoon optimistisch – zelfs op plaatsen die helemaal met de grond gelijk zijn gemaakt en waar iedereen nu in tenten woont. Het feit dat iedereen dezelfde ramp heeft meegemaakt, lijkt een positief effect te hebben op de manier waarop de mensen ermee omgaan. Toch zie ik ook patiënten die lijden aan stress en psychosomatische symptomen – lichamelijke pijn, ongemak, gevoelloosheid van handen en voeten, hoofdpijn, hartkloppingen en slapeloosheid.

Het voelt echt alsof we een belangrijk verschil hebben gemaakt, maar op het vlak van infrastructuur is er nog veel werk voor de boeg. De eilanden liggen er nog steeds totaal verwoest bij – niets is nog intact – en het zal nog lang duren.”

De Deense verpleegster Kristine Langelund arriveerde begin december op de Filipijnen.

“Als verpleegster doe ik pre-consultaties, voor de patiënten naar de dokter gaan, zodat we alvast kunnen bepalen welke gevallen prioriteit krijgen. Ik herinner mij een man van in de veertig die zijn hele gezin verloren had – zijn vrouw en hun vier kinderen. Hij was ongelooflijk beleefd. Hij zei dat hij wist dat hij niet de meest zieke patiënt was, maar hij wilde wat medicatie voor zijn rugpijn zodat hij zijn huis en zijn leven weer kon beginnen op te bouwen.

Victory is een van de kleinste eilanden die we bezoeken. Op 15 minuten reis je er helemaal door. Er wonen zestig mensen en alle huizen zijn vernield. Er zijn nog 15 personen vermist, van wie meer dan de helft kinderen.

Sommige eilanden liggen erg afgelegen. Ik herinner me een meisje dat was uitgegleden en haar hoofd gestoten had. Ze voelde zich duizelig en had een black-out. In Denemarken zouden we haar gezegd hebben om naar huis te gaan en te rusten, maar haar familie was echt heel bang. We wisten dat er na ons vertrek twee weken lang geen medische zorg beschikbaar zou zijn. Dus hebben we haar en haar familie meegenomen naar het ziekenhuis in Guiuan.”

De Braziliaanse psychologe Ana Cecilia Weintraub kwam begin december op de Filipijnen aan.

“De meeste mensen gaan ondanks de moeilijke omstandigheden op de meest positieve manier met de tyfoon om. Er zijn een aantal acute gevallen op het vlak van geestelijke gezondheid, maar daarvan heeft slechts ongeveer de helft te maken met de tyfoon; de andere zijn chronische patiënten die daarvoor ook al problemen hadden. Ik behandel ook een aantal kinderen die de hele tijd wenen, erg bang zijn en er niet mee om kunnen dat ze niet bij hun ouders zijn. Ik probeer met het gezin te werken om hen te tonen dat de reactie van hun kind volstrekt begrijpelijk is.

Als onderdeel van mijn therapeutische sessies op de eilanden heb ik kinderen gevraagd een tekening te maken van hun leefgemeenschap voor en na de tyfoon, en een tekening van hoe ze die graag zouden zien na de heropbouw. We maken al die tekeningen op hetzelfde stuk papier. Daarna vouwen we het blad tot een bootje en laten het wegvaren op zee, vergezeld van een wens. Ik leg aan de kinderen uit dat waar ik vandaan kom, in Brazilië, we dat rond deze tijd van het jaar doen, in de hoop dat het nieuwe jaar voor iedereen goede dingen zal brengen.

Het psychologische herstel van de mensen hangt ook af van de inspanningen die worden geleverd voor de wederopbouw. Als de fysieke omgeving niet verbetert, als het lang duurt voor mensen hun levens opnieuw kunnen opbouwen, kunnen ze nog gestrest zijn – het is geen ziekte maar een maatschappelijk probleem.”

In de twee maanden sinds Artsen Zonder Grenzen op de Filipijnen aan de slag ging, hebben de noodteams 66.795 consultaties verricht, 1552 patiënten opgenomen in het ziekenhuis, 365 chirurgische ingrepen gedaan en 395 baby’s op de wereld geholpen. AZG verdeelde ook 62.925 stuks humanitaire noodhulp, waaronder heropbouw-, beschutting- en hygiënekits en kooksets.