Een dag van de mobiele kliniek

Kodoli is een gehucht in het Indiase district Bijapur, op zijn beurt omgeven door de staat Chhattisgarh, in Centraal-India. De tijd is er blijven stilstaan: in Kodoli geen spoor van de mondialisering die woedt in de rest van India. AZG trekt er met mobiele klinieken naar afgelegen gemeenschappen, om de bewoners medische hulp te bieden bij onder meer luchtweginfecties, huidaandoeningen en malaria.

KJ, de chauffeur, rijdt voorzichtig over het smalle modderpad van Talnar naar Kodoli, waar Anup, de dokter van Artsen Zonder Grenzen (AZG), een oude vrouw wil ontmoeten. Hij vermoedt dat ze haar medicijnen tegen tuberculose niet inneemt. Terwijl wij buiten wachten op Dr. Anup die aan de sterk vermagerde vrouw uitlegt waarom ze haar behandeling niet mag stopzetten, komt een verlegen jong meisje met een duidelijk gezwollen buik op ons af. Ze overhandigt ons een blad papier, de AZG-registratiekaart voor ambulante patiënten. Het meisje, zo legt haar vader uit, heeft acute buikpijn en wil dat een dokter haar onderzoekt.

Michiel, de AZG-projectcoördinator, vertelt de man dat de dokter het kind zou onderzoeken, maar vraagt of ze naar de kliniek kunnen komen die AZG die dag in Talnar heeft opgezet. Talnar ligt op ongeveer een uur wandelen van Kodoli. De man knikt, en zegt dat hij al eerder naar de kliniek geweest is, waar hij ook de registratiekaart heeft ontvangen. Dr. Anup vermoedt dat het meisje last heeft van wormen en vertelt de vader dat hij later die dag met haar naar de kliniek moet komen voor medicijnen.

In de AZG-kliniek van Talnar heeft Dr. Kyser om 4 uur 's middags al 22 patiënten onderzocht. Een snelle diagnosetest wees op 15 gevallen van falciparum malaria. Het grote aantal lijkt aan te geven dat falciparum malaria, de dodelijke variant van het pathogeen dat malaria veroorzaakt, in deze regio overheerst. In november 2007 alleen al, testten 444 van de 1495 patiënten die bij AZG op consult kwamen, positief voor Plasmodium falciparum malaria.

Een anganwadi (gemeenschapscentrum) in de buurt van de kliniek biedt kinderen jonger dan zes een lunch van bleke, waterige dhal, een Indiase linzenschotel, en rijst. Binnen in de anganwadi is het donker en kaal, verschrompelde en verlepte groenten liggen op de grond, klaar om in een volgende lunch verwerkt te worden. De anganwadi was bedoeld als zorgcentrum om de voeding en gezondheidstoestand van kinderen van 0 tot 6 jaar te verbeteren. Het is weinig waarschijnlijk dat deze doelstelling in Talnar wordt bereikt.
Het vruchtbare land en de overvloedige bossen zijn de belangrijkste bron van inkomsten voor deze gemeenschap, die grotendeels uit landbouwers bestaat. Er zijn geen tekens dat ook hier hoofdstukken worden toegevoegd aan het verhaal van enorme groei in andere Indiase regio's. We zien daarentegen tekens van armoede, een hoge mate van ongeletterdheid en een zwakke gezondheid.

Het betoverend mooie landschap van zuidelijk Chhattisgarh is ook de plaats waar een conflict wordt gestreden dat meer dan 50.000 oorspronkelijke bewoners, de Adivasis, uit hun huizen heeft gejaagd. Het mineraalrijke tribale gebied is het epicentrum van een hevige oorlog tussen de overheid en de Maoïstische rebellen, beter gekend als de Naxalites. Deze gijzelen als het ware de Adivasis, een van de politiek en economisch meest gemarginaliseerde, ondergeschikte groepen in India.

De Naxalites danken hun naam aan het dorp Naxalbari in Noord-Bengalen, waar in de late jaren '60 de basis voor hun beweging werd gelegd. Ze waren lange tijd in zeer beperkte mate vertegenwoordigd in de Indiase politiek, maar vonden tegen de jaren '90 gehoor bij de tribale gemeenschappen van het Indiase binnenland, omdat ze namens hen de strijd aangingen tegen corrupte regeringsambtenaren en uitbuitende handelaren.

In 2006 ging Manmohan Singh, de Indiase premier, zelfs zo ver dat hij het Naxalisme de enige en belangrijkste uitdaging op het vlak van veiligheid in India noemde.

Toen in 2005 de Salwa Judum van start ging, flakkerde het conflict in Chhattisgarh op. De Salwa Judum - wat in het Gondi, een van de tribale talen, ironisch genoeg "jacht op vrede" betekent -wordt beschouwd als een spontane beweging van plaatselijke bewoners die de strategieën van de Naxalites beu waren. Of het nu een spontane beweging was of niet, in werkelijkheid groeide deze al snel uit tot een paramilitaire macht, die zijn leden heeft ingelijfd als "speciale politieagenten". Dit ontaardde in een civiele militie die voor een aantal van zijn acties gelijkaardig gedrag aan dat van de Naxalites vertoont. Duizenden Naxalites werden uit hun dorpen verdreven en overgebracht naar hulpkampen langs de weg. Het is duidelijk dat men hiermee de steun van de dorpelingen aan de Naxalites wil laten opdrogen.

Terwijl de overheid beweerde dat deze dorpsbewoners uit eigen beweging naar de hulpkampen kwamen, beweerden anderen ook dat tal van hen wegtrokken uit vrees voor vergeldingsmaatregelen indien ze niet gehoorzaamden aan de bevelen van de overheid en door hen gesteunde milities. Wat er ook van zij, de wrede waarheid is dat deze dorpsbewoners zijn weggetrokken uit hun huizen en dorpen.

Een aantal van de "hulpkampen" die we zagen, hadden semi-permanente structuren met asbestdaken. Even zichtbaar was de nabijheid van gewapende Salwa Judum en de centrale reserve-eenheden van de nationale politie achter de prikkeldraad, om aanvallen door Maoïsten af te houden.

AZG is de enige internationale humanitaire organisatie in de regio die rechtstreeks onpartijdige medische hulp biedt aan de ontheemden in de kampen en ook aan mensen van daarbuiten.

AZG werkt in het zuiden van Chhattisgarh, in de districten Dantewada en Bijapur. Het leidt klinieken voor basisgezondheidszorgen in drie dorpen in deze districten, in het bijzonder Jaigur, Talnar en Kodenar. Deze dorpen liggen in de grijze zone, die technisch gezien niet wordt gecontroleerd door de Maoïsten, noch de Salwa Judum. Twee keer per week organiseert AZG consulten in elk van de drie locaties. Het team kan echter niet overnachten op de plaats van de kliniek, voornamelijk omwille van veiligheidsredenen, aldus Michiel.

Het grootste deel van de klinische aandoeningen zijn infecties van de luchtwegen en huidaandoeningen. Gezien over een heel jaar test echter 20% van alle patiënten positief voor falciparum malaria, waardoor deze ziekte het belangrijkste volksgezondheidsprobleem is.

AZG heeft ook een therapeutisch voedselprogramma voor ondervoede kinderen in de hulpkampen van Errabor, Injaram en Maraigudem. Wekelijks houdt AZG hiervoor consulten.

De relaties met de plaatselijke administratie verliepen niet altijd even vlot, en dit had een invloed op het functioneren van het project, al was het maar omdat er misverstanden waren rond de onpartijdigheid en neutraliteit van AZG als organisatie. Een aantal plaatselijke journalisten vroeg zich af waarom AZG in bepaalde gebieden wel, en in andere niet werkte. De organisatie werd er zelfs van beschuldigd dat ze de Naxalites zou helpen. Dit zijn twijfels die AZG elke dag opnieuw probeert weg te nemen door herhaaldelijk te benadrukken dat politieke ideologieën niet van tel zijn bij het behandelen van patiënten.

AZG heeft nog steeds geen vrije toegang tot de gebieden die door het conflict het sterkst worden getroffen, waaronder de gebieden die door de Naxalites worden gecontroleerd. En dit ondanks een officiële, schriftelijke goedkeuring waarmee AZG ongehinderd toegang zou moeten krijgen tot het volledige Chhattisgarh-gebied.
Het meisje dat bij het zien van de AZG-jeep op ons toestapte was een teken dat de plaatselijke gemeenschap AZG (h)erkent als verstrekker van medische humanitaire hulp. Dit is alvast een eerste stap in de goede richting.