Ebola: “Erop toezien dat niemand door de mazen van het net glipt”

Hoewel het aantal ebolapatiënten afneemt, is het van cruciaal belang dat iedereen die in contact kwam met een zieke wordt opgevolgd, zodat we de epidemie eindelijk een halt kunnen toeroepen. Amanda Tiffany verblijft momenteel in Sierra Leone met Epicentre, de epidemiologische studiedienst van Artsen Zonder Grenzen (AZG).

Een streek met veel internationaal verkeer

“Deze ebola-epidemie dook voor het eerst op in Guéckédou, in Guinee. Wat begon met slechts enkele gevallen, groeide al snel uit tot de grootste epidemie ooit. Hoewel de epidemieën de laatste decennia beperkt bleven tot afgelegen gebieden, stak deze laatste de kop op in een drukbezocht grensgebied van drie West-Afrikaanse landen. Tegen maart 2014 was er in Guinee officieel sprake van een epidemie. Toen we vroegen waar de personen die met ebolapatiënten of -slachtoffers in contact waren gekomen, kregen we vaak het antwoord: ‘Die is naar Sierra Leone getrokken.’ of ‘Hij zit in Liberia.’

Om tot de verhoopte nul gevallen te komen, moet elke persoon na risicovol contact met een ebolapatiënt of -slachtoffer geïdentificeerd worden. Vandaag weten we echter nog steeds niet hoe de helft van onze patiënten in de Liberiaanse hoofdstad Freetown besmet raakte. En als we er al achter komen dat leden van een bepaald gezin besmet zijn met ebola, weten we daarmee nog niet waar ze de besmetting opliepen. Het volstaat niet om naar de woning van het gezin te trekken en te vragen wie ziek is. We moeten eerst het vertrouwen van de gezinsleden winnen. We moeten tijd met hen doorbrengen, zodat ze begrijpen dat we er zijn voor hun eigen bestwil en dat wie in contact kwam met de zieke niet zal worden gestraft.

Inefficiënte quarantaine

Als het opvolgsysteem na risicovol contact efficiënt genoeg was geweest, hadden we de mensen niet in quarantaine moeten plaatsen. Maar in Guinee achtte de regering die maatregel niet nodig. In Sierra Leone was een quarantaine volgens de overheid dan weer de enige optie, zeker in de overbevolkte straten van een hoofdstad als Freetown, waar de ebola-epidemie lange tijd oncontroleerbaar bleek en er te weinig financiële middelen waren om een antwoord op maat te bieden.

Tijdens onze bezoeken merkten we dat sommige gezinnen in quarantaine amper steun krijgen. Soms krijgen ze zelfs geen eten, drinkwater of medische verzorging. Persoonlijk ben ik geen fan van die strategie, maar ik begrijp waarom Sierra Leone voor die optie koos. Zo kon de regering vermijden dat mensen zich verplaatsten en de ziekte zich nog verder verspreidde. De mobiliteit van de bevolking is inderdaad een van de voornaamste verklaringen voor de snelle verspreiding van de ziekte.

Gisteren bezocht ik een gezin in quarantaine. Vijf gezinsleden werden al opgenomen in ons ebolacentrum. Toen het dochtertje van vier ziek werd, belde het gezin het speciaal ingevoerde gratis nummer, waarna een ziekenwagen het kind kwam oppikken. Hoewel ze lieten weten dat andere gezinsleden in het behandelingscentrum van AZG lagen, namen de ambulanciers het kind mee naar een ander centrum in de stad.

Ze maken zich ook zorgen over hun eigen vooruitzichten, en vroegen me: ‘Als blijkt dat ons dochtertje aan ebola lijdt, moeten we dan opnieuw 21 dagen in quarantaine? En als haar moeder tien dagen later ook ziek wordt, beginnen die 21 dagen dan opnieuw te tellen? We kunnen niet eeuwig in quarantaine blijven ...’. Het gezin kreeg sindsdien geen nieuws meer over het meisje en is erg bezorgd.

De sloppenwijken van Freetown zijn zo druk bevolkt, en de huisjes staan zo dicht op elkaar dat het gemakkelijk is om in een zijstraatje te verdwijnen en aan de quarantaine te ontsnappen. Bovendien worden de mensen in quarantaine in bepaalde wijken enorm onder druk gezet door de gemeenschap. Iedereen kent hen, en hun buren zijn erg bang. Soms beslissen mensen gewoon zelf om in quarantaine te gaan.

Sneller ingrijpen in de toekomst

De daling van het aantal gevallen is goed nieuws voor Liberia, Guinee en Sierra Leone. De houding van de mensen lijkt te zijn veranderd. Ze willen koste wat het kost dat de ebola-epidemie voorbij is, dat het virus verdwijnt. Nu leiden heel wat organisaties ebolabehandelingscentra: ze houden zich bezig met infectiecontroles, sensibiliseringscampagnes en ambulancediensten.

De epidemie is vandaag echter nog altijd niet achter de rug, omdat de internationale gemeenschap te traag gereageerd heeft. Dat moet absoluut anders als er in de toekomst nog een epidemie uitbreekt. Langs de andere kant zijn Liberia, Guinee en Sierra Leone nu wel beter voorbereid op een uitbraak. Het personeel is opgeleid, de behandelingscentra zijn gebouwd, er zijn meer ambulancediensten en de triage verloopt steeds vlotter. Ik hoop dat er lessen worden getrokken uit deze situatie, en dat de volgende ebola-epidemie niet zo onbeheersbaar blijkt als deze.”