CAR: “Schuilen in angst, vreselijke angst”

Door gevechten en wijdverspreide onveiligheid moesten de mensen in het noorden van de Centraal Afrikaanse Republiek (CAR) al herhaaldelijke keren op de vlucht slaan.

 Ondanks de start van een vredesproces dat een eind moet maken aan jaren van conflict, zijn het leger en verschillende gewapende groepen nog steeds in onderlinge gevechten verwikkeld.  Confrontaties tussen enkele lokale groepen en gewapende bandieten dragen verder bij tot de onveiligheid en het geweld in de regio.
AZG heeft enkele medische programma’s lopen in en rond de dorpen Kabo en Batangafo, in het centrum van het door het geweld geteisterde gebied. Gabriel Sánchez Ibarra is net terug uit de CAR na een jaar als landverantwoordelijke. Hij vertelt over zijn ideeën  zijn ervaringen.

Waarom is het geweld in de CAR de afgelopen maanden toegenomen?

“Het geweld is nooit volledig verdwenen; het was altijd aanwezig. Soms had het te maken met het politieke conflict tussen de regering en gewapende groeperingen, soms met banditisme of conflicten tussen de verschillende gemeenschappen. De impact op de bevolking is echter altijd hetzelfde. Ondanks akkoorden voor een staakt-het-vuren in 2007 en 2008, is politieke geweld opnieuw is geëscaleerd.”

Wat zijn de gevolgen van deze aanvallen op de bevolking?

“Het voornaamste gevolg is dat de mensen opnieuw moesten vluchten. De laatste maanden het noordwesten van de provincie Ouham, waar wij werken, getroffen. Soms werden zelfs de plaatsen aangevallen waar de bevolking, ver van de strijd, haar toevlucht had gezocht. Deze hernieuwde gevechten vonden plaats op een kritisch moment: bij het begin van het regenseizoen, tijdens de jaarlijkse piekperiode voor malaria en het begin van het plantseizoen."

Alles platgebrand

"Dat alles maakt het voor de vluchtelingen in de brousse alleen nog maar moeilijker. De dreiging van geweld maakt landbouw onmogelijk, waardoor een toch al wankele situatie inzake voedselveiligheid alleen maar fragieler wordt. Zo wonen de mensen in Bukayanga al sinds april in de brousse, nadat hun dorp en al hun bezittingen, inclusief hun zaden voor de volgende oogst, werden platgebrand…”

Hoe reageert AZG op daar op?

“We hebben medische en urgentieprogramma’s in en rond twee dorpen: Kabo en Batangafo. In Kabo – dat het zwaarst werd getroffen – bestaat het project van AZG uit twee delen. Er is een vast deel: een ziekenhuis met 100 bedden en een brede waaier aan diensten: consultaties, hospitalisaties, operaties, gezondheidszorg voor moeder en kind, en programma’s voor specifieke ziektes zoals hiv en tbc. Het tweede deel bestaat uit de snelle reactie op urgenties of crisissituaties."
"Tijdens het geweld bleven onze nationale medewerkers ter plaatse, zelfs toen er in en rond Kabo hevige gevechten uitbraken. We breidden toen zelfs onze chirurgische capaciteit uit om de gewonden te verzorgen. Het probleem was echter dat veel mensen, en dan voornamelijk de mannen, niet naar het ziekenhuis konden komen uit angst, door de onlusten of omdat ze gevlucht waren. Daarom besloot AZG om de mensen die het ziekenhuis niet konden bereiken te gaan opzoeken op de plaatsen waar ze onderdak hadden gevonden.”

Per fiets of te voet

Hoe krijgt bereikt u zulke afgelegen plaatsen?

“De ontheemden zijn gevlucht naar gebieden die ver verwijderd liggen van de wegen. Nog verder dan gewoonlijk, omdat ze zelfs in de brousse aangevallen werden. Hierdoor wordt het uitermate moeilijk om hen te helpen, of zelfs maar te contacteren. Daarom heeft AZG haar aanpak aangepast. Er werden mobiele hulpposten opgestart die per fiets of te voet tot wel 12 km ver de brousse in trekken om medische bijstand te verlenen.”

Ook de onveiligheid is een probleem.

“Werken in een conflictgebied is altijd ingewikkeld. Het is keer op keer een uitdaging om ervoor te zorgen dat de hulp de personen in nood bereikt zonder de veiligheid van onze patiënten of medische teams op het spel te zetten. In de CAR verblijven de mensen die we proberen te helpen echter vaak in erg afgelegen gebieden. Ze schuilen in angst, vreselijke angst."
"Je wordt erg kwetsbaar wanneer je gevlucht bent en in het bos moet wonen. De meest dringende behoeften zijn vaak ook de meest primaire: basisgezondheidszorg, onderdak, keukengerei en voedsel. Er zijn echter maar heel weinig organisaties in de streek aanwezig daarbij kunnen helpen. AZG moet dagelijks met alle gewapende groeperingen onderhandelen om de vluchtelingen te kunnen bereiken en veilige omstandigheden voor ons medisch werk te kunnen garanderen.”

Slaapziekte

In Batangafo behandelt AZG mensen met slaapziekte. Hoe functioneert dit project in deze onveilige regio?

“Het noorden van de CAR, en Batangafo in het bijzonder, is wereldwijd één van de streken waar trypanosomiase of slaapziekte het meeste voorkomt. De ziekte wordt veroorzaakt door een parasiet die via een besmette tseetseevlieg op mensen wordt overgedragen. In een gevorderd stadium wordt de ziekte gekenmerkt door ernstige neurologische symptomen die kunnen leiden tot coma en de dood."
"We hebben al heel wat vooruitgang geboekt door ervoor te zorgen dat al onze patiënten de behandeling tot het einde blijven volgen. Door in Batangafo en de omgeving actief te zoeken naar de ziekte, hebben we ook de opsporing van de patiënten kunnen verbeteren. Sinds 2006 heeft AZG 30.000 mensen op trypanosomiase onderzocht en meer dan 1.000 patiënten behandeld. Het aantal mensen dat zich voor slaapziekte laat onderzoeken is enorm: meer dan 80% van het totale aantal inwoners. AZG staat nu voor de uitdaging om deze strategie, die hier en op andere plaatsen doeltreffend is gebleken, ook in onveilige gebieden uit voeren.”

Wat zal u het meest bijblijven over de impact van dit conflict op de bevolking?

“Na jaren van geweld hebben mensen de trauma’s en angst opgestapeld. Sommigen vertelden ons dat ze op anderhalf jaar tijd drie keer zijn moeten vluchten. Ze zijn deze voortdurende instabiliteit dan ook meer dan beu. Je ziet altijd hun angst wanneer je met ze spreekt: angst voor fysiek geweld, angst dat hun huis opnieuw zal worden platgebrand of geplunderd."

Overal angst

"Onze medische teams bevestigden ook een toename in stresspatronen en andere aandoeningen die gekoppeld kunnen worden aan de constante dreiging van geweld: angstgevoelens, pijn overal in het lichaam of slapeloosheid bijvoorbeeld. AZG wil alomvattende verzorging bieden in gewelddadige gebieden."
"Tijdens de recente onlusten zijn we dan ook begonnen om onze psychosociale steunactiviteiten op te schroeven. Daarom werden tijdens onze noodacties counselors geïntegreerd in de ziekenhuizen en mobiele hulpposten, om de mensen een veilige plaats te bieden waar ze over hun ervaringen kunnen praten. Wat me in de CAR het meest opviel, was de angst. Die is hier altijd voelbaar aanwezig. Door bij de mensen aanwezig te zijn en hen medische bijstand te bieden, is AZG in een omgeving waar niets nog zeker is waarschijnlijk een van de weinige dingen waar de mensen op kunnen vertrouwen.”