Toegang tot Tenofovir in armere landen: gedaan met valse beloften?

Denver/Brussel, 8 februari 2006 – Aidsexperts vergaderen deze week in Denver om de vooruitgang van aidsbehandelingen te bespreken, op de 13de Conferentie over Retrovirussen en Opportunistische Infecties (CROI). Artsen Zonder Grenzen (AZG) is echter bezorgd omdat patiënten in arme landen nog altijd geen toegang hebben tot geneesmiddelen die jaren geleden al werden ontwikkeld. Meer dan drie jaar nadat Gilead Sciences zijn "Toegangsprogramma" voor Tenofovir voor het eerst aankondigde, blijft deze essentiële aidsremmer nog altijd grotendeels onbeschikbaar in de ontwikkelingslanden.
Tenofovir wordt in de Verenigde Staten verhandeld onder de naam Viread® . Het geneesmiddel werd meer dan vier jaar geleden goedgekeurd door de Amerikaanse Food and Drug Administration en is vandaag een belangrijk antiretroviraal geneesmiddel, zowel voor aidspatiënten die voor het eerst starten met de therapie als voor mensen die na enkele jaren nieuwere geneesmiddelen moeten nemen. Dat komt vooral omdat Tenofovir minder bijwerkingen heeft dan de oudere aidsremmer

Beloften in 2002

Aangezien Gilead de enige producent is van Tenofovir (er zijn nog geen generische versies internationaal gevalideerd), hangen AZG en anderen af van de goodwill van het bedrijf om dit hoogstnoodzakelijke geneesmiddel wereldwijd beschikbaar te stellen.
In december 2002 kondigde Gilead aan dat Tenofovir tegen verminderde prijs verkrijgbaar zou zijn via zijn het "Viread Access Program", eerst voor 68, vervolgens voor 97 ontwikkelingslanden. Meer dan drie jaar later is Tenofovir geregistreerd voor gebruik in slechts zes van die landen: de Bahama's, Gambia, Kenia, Rwanda, Oeganda en Zambia. Gilead heeft geen vergunning voor het in de handel brengen aangevraagd en evenmin zijn geneesmiddelen beschikbaar gesteld in de meeste andere landen.
“Gilead schept graag op tegenover artsen en aandeelhouders over hoe doeltreffend Tenofovir wel is tegen aids, maar buiten het publiceren van persberichten en het formuleren van loze beloften heeft het bedrijf nog maar weinig gedaan om het geneesmiddel beschikbaar te maken voor diegenen die er het meest nood aan hebben", aldus dr. Alexandra Calmy, aidsspecialiste bij de AZG-campagne "Toegang tot Basisgeneesmiddelen", die deze week de CROI bijwoonde in Denver.

Speciale toelating

In Zuid-Afrika diende Gilead zijn registratieaanvraag pas in in november 2005, drie jaar nadat het de prijsvermindering aankondigde voor een aantal ontwikkelingslanden. Gezien de gemiddelde tijd die in Zuid-Afrika verloopt tussen het indienen en het goedkeuren van een registratieaanvraag, betekent dit dat het geneesmiddel hoogstwaarschijnlijk niet vóór 2007 beschikbaar zal zijn. Dat is maar liefst vijf jaar na de aankondiging van Gilead.
Om vandaag aan het geneesmiddel voor patiënten in Zuid-Afrika te geraken, moeten AZG-artsen die aidsprogramma's beheren, een reeks zware procedures doorlopen. Zo moeten ze de naam opgeven van elke patiënt die Tenofovir nodig heeft. Pas dan krijgen ze de speciale wettelijke toestemming om het rechtstreeks te importeren van Gilead in Californië.
"De ingewikkelde aanvraagprocedure en vooral de verzendingsproblemen en de extra verzendingskosten maken dat de overgrote meerderheid van de artsen in Zuid-Afrika niet aan Tenofovir zal geraken. En als de verzendingen vertraging oplopen, zullen we bovendien het geneesmiddel moeten rantsoeneren, wat uiteraard pijnlijk zou zijn", aldus dr. Eric Goemaere, AZG-landverantwoordelijke voor het HIV/aidsproject van AZG in Khayelitsha, even buiten Kaapstad.

Beloften in pillen omzetten

Gilead beschouwt Thailand niet als een "toegangsland" en heeft het geneesmiddel er vooralsnog niet op de markt gebracht. "Toen AZG de Gilead-vertegenwoordigers ontmoette op de Internationale Aidsconferentie in juli 2004 in Bangkok, verzekerden ze ons dat ze het geneesmiddel zo vlug mogelijk zouden registreren", verklaart dr. David Wilson, medisch coördinator voor de aidsprogramma's van AZG in Thailand. "Achttien maanden later zijn we echter nog altijd aan het wachten."
“Als Gilead wacht om Tenofovir te registreren in Thailand tot na de ondertekening van de Vrijhandelsovereenkomst tussen de VS en Thailand, krijgt het gedurende vijf jaar de exclusieve rechten op het geneesmiddel. We vermoeden dan ook sterk dat de reden van de vertraging hierachter schuilt", besluit Wilson.
AZG dringt er dan ook bij Gilead op aan om zijn papieren beloften waar te maken en de mensen die het nodig hebben eindelijk toegang te geven tot het geneesmiddel.