Boek over de strijd tegen aids in een overbevolkte gevangenis

Na vijf jaar in de gevangenis van Lurigancho in Lima te hebben gewerkt, publiceert Artsen Zonder Grenzen een boek met als titel: “Lessons Learned: a multidisciplinary work experience in STI and HIV/AIDS in Lurigancho prison in Lima, Peru”. AZG is ook gestart met de overdracht van dit project, in één van de dichtstbevolkte gevangenissen van Latijns-Amerika, aan de overheid. De nationale penitentiaire autoriteiten beschikken nu over de middelen en de capaciteit om het werk voort te zetten. AZG zal de gezondheidswerkers in Lurigancho nog tot eind 2006 ondersteunen. Het boek vertelt het relaas van het AZG-team en verschijnt in het Engels en het Spaans.

Lurigancho telt vandaag meer dan 8.500 gevangenen, terwijl er eigenlijk maar plaats is voor 1.500 mensen. Eind jaren ‘90 kreeg AZG de toestemming om de gevangenis te bezoeken en te onderzoeken hoe vaak tuberculose (tbc) en seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's), onder meer HIV/aids, in de gevangenis voorkomen. De resultaten stimuleerden AZG om een project voor SOA's en HIV/aids te lanceren in Lurigancho.
In de gevangenis ligt het risico om HIV op te lopen, vijf tot zeven keer hoger dan in de straten van Lima. Tijdens de bezoekdagen komen gemiddeld 4.000 mensen de strafinstelling binnen. Het gaat om familieleden, vrienden en handelaars, die besmettelijke ziekten verspreiden bij de gevangenisbevolkin

Doeltreffende behandeling

In 2000 ontwikkelde AZG een HIV/aidsproject in de gevangenis, in samenwerking met de nationale penitentiaire overheid. Het team volgde een multidisciplinaire aanpak. Op die manier kon het niet alleen een betere medische zorg en behandeling bieden aan gevangenen met HIV/aids, maar ook professionals uit andere disciplines opleiden (zoals psychologen, maatschappelijk werkers en opvoeders). Via die benadering kon AZG ook de meest kwetsbare groepen ondersteunen en in het algemeen bewijzen dat SOA's doeltreffend bestreden kunnen worden en HIV/aidspatiënten een integrale medische behandeling kunnen krijgen in een zo complexe omgeving als een gevangenis.
“In een gevangenis werken was een unieke ervaring en een nieuwe uitdaging voor HIV/aidspreventie", aldus Piero Gandini, AZG-landverantwoordelijke in Peru. "De afgelopen vijf jaar hebben we allerlei activiteiten uitgevoerd, flink wat gediscussieerd en zowel successen als mislukkingen meegemaakt. In het boek ‘Lessons Learned’ hebben we geprobeerd om de meest relevante informatie en anekdoten en de geschiedenis van het project samen te vatten."

Discriminatie

Lurigancho heeft een typische interne organisatie: het is een gevangenis voor mannen die misdrijven van gemeen recht hebben gepleegd, zoals diefstal met verzwarende omstandigheden, moord, illegaal bezit van vuurwapens, zedenmisdrijven en drugshandel. Mannen die voor het eerst een gevangenisstraf krijgen, zitten hier samen met recidivisten. De gevangenis is een grote gemeenschap geworden met een eigen organisatie. Ze functioneert zowat als een kleine stad, met eigen wijken en een eigen cultuur, diensten en economie. De gevangenispopulatie heeft ook haar eigen vertegenwoordigers, de zogenaamde afgevaardigden.
De sanitaire situatie in de gevangenis is kritiek. Onderling risicogedrag is schering en inslag, van onveilig vrijen tot onhygiënische tatoeages, drugsmisbruik en seksueel geweld. Bovendien hebben de mannen met HIV/aids het extra moeilijk omdat ze gediscrimineerd en gestigmatiseerd worden.
“In het cellenblok discrimineren ze je alleen al met hun blik. Ze bekijken je alsof je al dood bent, alsof je ze hebt beledigd", zo vertelt een gevangene met HIV. "Dat werkt behoorlijk ontmoedigend. Ze schreeuwen je in ieders bijzijn toe: 'Aanschuiven meneertje aids, of je krijgt geen eten!' Ze scheppen er plezier in ons te vernederen, waardoor HIV-patiënten uiteindelijk hun cel niet meer verlaten of geen eten meer halen, zo bang zijn ze. Soms verlaten ze het cellenblok en gaan ze buiten, op de gang of elders logeren. Dat is hard, maar tegelijk vinden ze dat beter, want dan krijgen ze tenminste niet meer voortdurend te horen dat ze ziek zijn…"

Ontoereikend

De gezondheidszorg en de medische opvolging van HIV/aidspatiënten is vandaag nog altijd ontoereikend. In oktober 2005 behandelde het AZG-team 97 mannen met HIV/aids in de gevangenis van Lurigancho. Toch gaat het hier om een sterk wisselende groep, aangezien er velen in en uit het programma stappen en er dus een groot verloop is. 70 gedetineerden zijn ondertussen gestart met een aidsremmende behandeling. Er zijn inspanningen nodig om meer mensen op te nemen en de HIV/aidszorg in het medisch centrum van de gevangenis te verbeteren.
“Via ‘Lessons Learned’ tonen we onze fouten en onze verwezenlijkingen in dit project, in de hoop dat alle gezondheidsprofessionals die in gevangenissen werken, er baat bij hebben", besluit Piero Gandini. “We willen onze ervaring delen en bijdragen aan het debat over HIV/aids- en SOA-bestrijding in complexe situaties."