Opgesloten en vergeten: waar kunnen de Rohingya veiligheid zoeken?

Nu de Rohingya steeds meer omringd worden door het woedende conflict in de staat Rakhine in Myanmar, worden degenen die de grens met Bangladesh niet kunnen betalen, zonder bescherming of hulp achtergelaten.

“We hoorden explosies, geweervuur en mensen schreeuwen”, zegt Ruhul, die het moment beschrijft waarop zijn dorp, Buthidaung, werd aangevallen op de avond van 17 mei. “Mijn familie en ik ontvluchtten ons huis in de chaos en zochten veiligheid in de nabijgelegen heuvels.

“Ik raakte gescheiden van mijn ouders en verstopte me enkele dagen in de jungle met mijn neven en andere jongeren. We hadden honger en we waren bang. Ik stapte op twee landmijnen; de eerste keer bleef ik ongedeerd, maar de tweede explosie blies mijn voet eraf.” Ruhul, een jonge Rohingya-man, die negen dagen lang geen medische zorg kreeg totdat hij de grens met Bangladesh kon oversteken en een ziekenhuis van Artsen Zonder Grenzen (AZG) in Cox's Bazar kon bereiken.

Sinds november 2023 wordt de noordelijke deelstaat Rakhine in Myanmar verwoest door een intensivering van het conflict tussen de Myanmarese strijdkrachten en het Arakanese leger. Extreem geweld, waaronder het gebruik van zware wapens, drone-aanvallen en brandstichting, heeft volledige dorpen verwoest en burgers gedood, verwond en veroorzaakte ontheemding. Beide partijen in het conflict ronselen burgers onder dwang en wakkeren de etnische spanningen tussen de gemeenschappen aan. Het geweld raakt verschillende etnische groepen in Rakhine, maar de Rohingya-gemeenschap is al tientallen jaren een van de meest vervolgde groepen.

Op 17 en 18 mei werden in Buthidaung huizen en eigendommen van burgers platgebrand en duizenden Rohingya's (waaronder velen al eerder uit andere gebieden waren verdreven) ontvluchtten de township.

Mojubullah is een andere Rohingya die op dezelfde dag uit Buthidaung werd verdreven. “Een mortiergranaat raakte ons huis, waarbij mijn vrouw om het leven kwam en verschillende anderen gewond raakten,” vertelt hij. “We namen de hartverscheurende beslissing om naar Bangladesh te vertrekken. Ons huis, vee en gewassen achterlaten was ongelooflijk moeilijk.”

In Maungdaw, 20 km ten westen van Buthidaung, ontstonden in mei hevige botsingen tussen de strijdende partijen. Ze werden gekenmerkt door gewelddadige aanvallen op groepen Rohingya's - van wie sommigen overlevenden zijn van de aanvallen in Buthidaung.

Tussen 5 en 17 augustus behandelden AZG-teams in de kampen van Cox's Bazar in Bangladesh 83 Rohingya-patiënten met ernstige verwondingen, veroorzaakt door geweld; 48 procent daarvan waren vrouwen en kinderen. Ze meldden dat ze op de vlucht waren voor een aanval in Maungdaw en de grens waren overgestoken. De patiënten die bij AZG aankwamen, hadden schotwonden, waren verminkt door landmijnen en verkeerden in kritieke toestand door een gebrek aan medicijnen voor levensbedreigende ziekten zoals hiv of tuberculose. Deze medicijnen zijn niet langer verkrijgbaar in Rakhine.

Verschillende mensen beschreven de reis over de grens, zoals het oversteken van de Naf rivier, als gevaarlijk. Omdat de grens officieel gesloten is, worden mensen gedwongen om enorme steekpenningen te betalen aan autoriteiten, gewapende groepen of smokkelaars om over te steken.

“Tijdens de reis waren er uitdagingen achter elke hoek,” zegt Mojibullah. “We kwamen smokkelaars tegen die overdreven vergoedingen eisten voor een gevaarlijke boottocht en bij aankomst in Bangladesh werden we opgewacht door vijandige grenswachten. Ondanks onze smeekbeden om hulp, waaronder de dringende medische behoeften van mijn kleinkinderen, werden we teruggeduwd naar Myanmar.” In het noorden van Rakhine is er bijna geen toegang tot gezondheidszorg. Gezondheidsinstellingen functioneren niet, zijn beschadigd door de gevechten, ontdaan van medisch personeel dat het geweld ontvluchtte, of zitten zonder voorraden vanwege de conflictdynamiek en het onvermogen om toestemming te krijgen om voorraden naar behoefte te verplaatsen.

In juni moest AZG haar humanitaire medische activiteiten in de townships Buthidaung, Maungdaw en Rathedung voor onbepaalde tijd opschorten nadat ons kantoor en ons medisch magazijn waren platgebrand. Vóór deze opschorting was AZG getuige van aanvallen in dichtbevolkte burgergebieden zoals markten en dorpen, alsook van aanvallen op gezondheidszorgfaciliteiten die het leven van patiënten en gezondheidswerkers bedreigden.

De inspanningen van de strijdende partijen om burgers te beschermen en hun verplichtingen volgens het internationaal humanitair recht na te komen, zijn verwaarloosbaar.
De tol van deze minachting voor mensenlevens is immens. AZG-teams in Bangladesh hebben sinds juli 2024 115 Rohingya-patiënten met oorlogsverwondingen ontvangen in AZG-voorzieningen, die verwond waren door extreem geweld. Hoewel pas gearriveerde Rohingya in Cox's Bazar het conflictgebied konden ontsnappen en toegang verkregen tot een zekere mate van medische zorg, zijn ze gedwongen om zich voortdurend te verbergen uit angst voor deportatie terug naar Myanmar. Bovendien worden ze ook geconfronteerd met een steeds precairdere situatie in kampen waar 1,2 miljoen mensen achter prikkeldraadversperringen leven. Naast het toenemende geweld en de ontvoeringen in de kampen, onder andere voor gedwongen rekrutering voor gewapende groepen in Myanmar, leven veel mensen in angst en ongerustheid over wat ze hebben meegemaakt en over het lot van hun familie in Bangladesh en thuis.

Nu hij eindelijk Bangladesh heeft bereikt, kampt Mojibullah nog steeds met gemis en tegenspoed. “Mijn familie en ik worstelen om het verlies van dierbaren en de onzekerheid over onze toekomst te verwerken.”

Volgens cijfers van de VN zijn er sinds de hervatting van het conflict in Myanmar in november 2023 ongeveer 327.000 mensen ontheemd geraakt in de deelstaten Rakhine en Paletwa Township in de deelstaat Chin. Naast de mensen die al ontheemd waren, brengt dit het totale aantal ontheemden in Rakhine State en Paletwa Township in Chin op meer dan 534.000 mensen. Artsen Zonder Grenzen roept de partijen in dit conflict op om te voldoen aan hun verplichtingen volgens het internationaal humanitair recht en de principes van onderscheid, proportionaliteit en voorzorg. Dit omvat de bescherming van burgers tegen directe aanvallen en de gevolgen van aanvallen, evenals het verbod op willekeurige aanvallen. We vragen de autoriteiten en alle actoren aan beide zijden van de grens ook om dringend prioriteit te geven aan meer, onpartijdige humanitaire en medische hulp aan mensen in nood.

*Namen worden niet genoemd.