'Tom Brown': een lokaal recept om ondervoeding tegen te gaan in Noord-Nigeria

Sinds april 2024 hebben gezondheidsfaciliteiten die door AZG gesteund worden in het noordwesten en noordoosten van Nigeria een ongekende toename gezien van opnames voor acute ondervoeding bij kinderen. Terwijl ze vitale zorg bieden aan een steeds toenemend aantal jonge patiënten, proberen AZG-teams de manier waarop ze lokaal reageren op deze crisis te versterken. Dit is het geval in de staat Kebbi, waar AZG-teams de wegen afreizen om het “Tom Brown”-recept te verspreiden.

Net als in andere staten in het noorden van Nigeria is het aantal ondervoedingsgevallen in Kebbi dit jaar enorm gestegen. In mei werden bijna 1.000 kinderen door ernstige acute ondervoeding opgenomen in het CRENI (Intensive Nutritional Rehabilitation Centre) dat door AZG is opgezet in het Maiyama ziekenhuis, een toename van 80% ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Deze trend zette zich voort in juni en juli, met meer dan 260 opgenomen patiënten in de tweede week van juli. Het centrum met 210 bedden is zo overbevolkt dat patiënten regelmatig bedden moeten delen.

Naast deze intensieve behandelingsfaciliteit waren half juli meer dan 11.000 kinderen ingeschreven in het ambulante voedingsprogramma dat wordt ondersteund door AZG in vijf gezondheidscentra in de staat Kebbi.
“Naast behandeling vereist de omvang van de crisis grote inspanningen op het vlak van preventie,” legt Maryam Muhammad uit, hoofd van het gezondheidsbevorderingsteam van AZG in Kebbi. "Daarom voeren we ook gemeenschapsactiviteiten uit om ouders te helpen het ergste voor hun kinderen te voorkomen.”

Een lokale oplossing voor ondervoeding

Vier dagen per week doorkruisen Maryam en haar team de staat Kebbi, hun auto volgeladen met tafels, pannen, potten, lepels en plastic flessen gevuld met sojabonen, sorghum, aardnoten, moringabladeren en palmolie.

“Dat is alles wat we nodig hebben voor de demonstraties van Tom Brown,” zegt ze op weg naar Maishaika, een dorp op zo'n veertig kilometer van het voedingsbehandelingscentrum van AZG. “Dat, en een paar liedjes om ervoor te zorgen dat het recept in ieders hoofd blijft hangen.”

Tom Brown is gebaseerd op een traditioneel Nigeriaans recept dat bekend staat als 'Kwash pap'. Het is een meel dat als pap wordt gegeten, gemaakt van voedzame ingrediënten die in het noorden van Nigeria worden verbouwd en verkrijgbaar zijn op lokale markten. Het recept is in de loop van de jaren door voedingsdeskundigen verbeterd tot een nuttig en zeer effectief hulpmiddel bij de preventie en behandeling van matige acute ondervoeding (MAM). Studies die in 2022 en 2023[1] in Nigeria zijn uitgevoerd, hebben op dit gebied positieve resultaten laten zien, waarbij het gebruik van Tom Brown zelfs meer kinderen bereikt dan kant-en-klare therapeutische voedingsmiddelen zoals pindapasta, tegen dezelfde kosten.

Moeders trainen... en vaders

Na een reis van 35 minuten rijdt de jeep Maishaika binnen. Toen Maryam en haar collega's uitstapten, gingen ze naar de dorpsoudste om hem te begroeten en ervoor te zorgen dat hij instemde met de demonstratie van vandaag.

Een paar minuten later komt het team in actie: tafels, stoelen en ingrediënten worden uitgepakt en klaargezet. Vrijwilligers gingen van huis tot huis om de dorpsbewoners aan te spreken. In een oogwenk is het kleine dorpsplein omgetoverd tot een marktkraam en een honderdtal vrouwen, gehuld in kleurrijke sjaals, verdringen zich op stoelen of op de grond om te zien wat er gaande is.

Maryam, die al meer dan 15 jaar actief is op het vlak van gezondheidsbevordering, weet hoe ze de aandacht van het publiek moet trekken en vasthouden. Vol energie, met een donderende stem en een lepel in haar hand, begint ze met uit te leggen wat ondervoeding is en wat moeders en grootmoeders kunnen doen om het te bestrijden.

Ze vroeg al snel aan een vrouw in het publiek om samen met haar het recept te bereiden dat acute ondervoeding op afstand zou houden: Tom Brown. In Kebbi is het recept gebaseerd op een eenvoudige verhouding: 6 maten sorghum of gierst, 3 maten soja en 1 maat aardnoten. Na een nauwkeurig proces van weken, schoonmaken, drogen en roosteren worden de ingrediënten gemengd en gereduceerd tot een poeder. Het poeder wordt dan gemengd met schoon water en in kokend water gegoten. De resulterende brij wordt een paar minuten op het fornuis gekookt.

Afhankelijk van de beschikbaarheid op de markt en de voorkeuren en middelen van het gezin, kunnen extra ingrediënten zoals palmolie, moringabladeren, koemelk of vlees worden toegevoegd om het kind van extra energie en voedingsstoffen te voorzien. Maar voor gezinnen die kampen met een torenhoge inflatie, de hoogste in drie decennia[2], en steeds hogere voedselprijzen, lijkt het toevoegen van ingrediënten een luxe die velen zich niet kunnen veroorloven.

Het recept voor Tom Brown wordt keer op keer gezongen en bekers worden uitgedeeld aan kinderen om het gebakje te proeven. De vrouwen lachen en glimlachen. Een paar meter verderop kijkt de dorpsoudste nieuwsgierig toe. Hij is de enige man in het dorp die de demonstratie bijwoont.

"De mannen krijgen op een andere dag een speciale sessie. Om culturele redenen moeten we de sessies scheiden,” legt Maryam uit, ” maar het is essentieel dat ze deelnemen, omdat zij degenen zijn die de familie [van voedsel] voorzien. In het begin waren sommige mensen bezorgd over het soort boodschap dat tijdens de sessies met de vrouwen zou worden verspreid. Sommigen zeiden tegen hun vrouwen dat ze niet moesten komen. Daarom besloten we speciale sessies voor mannen te organiseren om hen te laten zien wat we doen en wat we zeggen. Dit heeft ons erg geholpen en nu tonen mannen echt interesse in deze sessies. "

Recepten voor het leven

Na een demonstratie van een uur met de vrouwen, pakken Maryam en haar team hun apparatuur in en nodigen alle moeders uit om achter te blijven om te controleren of hun kinderen acuut ondervoed zijn of niet. De kinderen werden snel onderzocht met behulp van de MUAC-armband (meting van de omtrek van het midden en het einde van de arm). Van de 28 kinderen die die dag werden onderzocht, werd meer dan een derde doorverwezen naar het therapeutische voedingsprogramma van AZG.

“Dit soort kookdemonstraties zijn cruciaal omdat mensen begrijpen dat ze hun kinderen kunnen beschermen tegen acute ondervoeding in plaats van ze voor behandeling naar een centrum te brengen”, zegt ze voordat ze in de jeep springt. "Voorkomen is altijd beter dan genezen. 

Artsen Zonder Grenzen zal er niet altijd zijn. We moeten niet alleen zorg verlenen, maar ook een duurzame aanpak promoten om ondervoeding te verminderen. We weten dat de mensen die we vandaag opleiden het recept zullen doorgeven aan anderen.

Tussen januari en mei 2024 organiseerden Maryam en haar gezondheidsbevorderingsteam 554 demonstraties in de regio Kebbi. Meer dan 13.300 mensen namen eraan deel, waaronder 1.461 mannen.

Maar deze inspanningen, hoe belangrijk ook, blijven een druppel op een gloeiende plaat. In Kebbi, net als in de andere staten in het noorden van Nigeria, zijn de behoeften gewoon enorm en de autoriteiten en hun partners moeten hun inspanningen snel opvoeren om ondervoeding effectief te bestrijden. Het bevorderen van goede kindervoeding is essentieel, net als het verbeteren van de toegang tot gezondheidszorg en voedselzekerheid. Volgens recente statistieken[3] leden bijna 4,4 miljoen kinderen onder de vijf jaar aan acute ondervoeding tussen mei 2023 en april 2024 in het noordoosten en noordwesten van Nigeria.

[1] Het testen van Tom Brown, een lokaal geproduceerde aanvullende therapeutische voeding voor de behandeling van matige acute ondervoeding in de staat Gombe, Nigeria | Conferentiemateriaal / Abstract | Artsen zonder Grenzen Wetenschapsportaal
[2] Nigeriaanse inflatie bereikt nieuw hoogste punt in 28 jaar in juni, heeft mogelijk piek bereikt | Reuters
[3] Nigeria (noordoosten en noordwesten): Acute ondervoedingssituatie voor mei - september 2023 en projecties voor oktober - december 2023 en januari - april 2024 | IPC - Integrated Food Security Phase Classification (ipcinfo.org)