Between Rethoric and Reality: The Ongoing Struggle to Access Healthcare in Afghanistan
2014 wordt opnieuw een cruciaal jaar voor Afghanistan: na 12 jaar is de militaire NAVO-interventie in het land onder leiding van de VS eindelijk aan de laatste fase toe en in april zijn er presidents- en provinciale verkiezingen gepland. En terwijl het coalitieleger zich terugtrekt, proberen de leiders te bepalen wat de internationale interventie in Afghanistan heeft teweeggebracht.
Er doen heel wat aantrekkelijke succesverhalen de ronde die opvallend goed in de politieke en militaire agenda’s passen. Sinds 2002 is er ongetwijfeld heel wat geïnvesteerd en vooruitgang geboekt in de gezondheidszorg.
Maar de officiële cijfers van het Afghaans gezondheidssysteem leggen meestal de nadruk op prestaties en niet op de medisch-humanitaire behoeften van de mensen waaraan nog steeds niet wordt voldaan.
Gebrek aan betrouwbare cijfers
Artsen Zonder Grenzen ziet dagelijks het scherpe contrast tussen de overdreven optimistische verhalen over succes in de gezondheidszorg en de realiteit. Maar het tekort aan betrouwbare statistieken het ook moeilijk om een globaal beeld te krijgen van de werkelijke omvang van de noden.
Om een duidelijker beeld te kunnen schetsen van het vermogen van de mensen om toegang te krijgen tot gezondheidszorg, voerde Artsen Zonder Grenzen een onderzoek in de vier ziekenhuizen waar onze medische teams aan de slag zijn (in de provincies Helmand, Kaboel, Khost en Kunduz). Zes maanden lang hield Artsen Zonder Grenzen een enquête en sprak ze met meer dan 800 patiënten en hun zorgverleners om beter te begrijpen welke obstakels de mensen het hoofd moeten bieden om medische verzorging te krijgen.
De resultaten stemmen somber. Volgens de statistieken en persoonlijke getuigenissen heeft de oorlog een verwoestende impact op de Afghaanse burgers. In het land met de hoogste sterftecijfers ter wereld veroorzaakt het conflict een verstrekkende ontwrichting van de gezondheidsdiensten, vooral in afgelegen gebieden.
De verhalen van de mensen onthullen de zware tol die de oorlog van de burgers eist: een volledig gezin werd opgeblazen door een landmijn terwijl ze van het ziekenhuis naar huis gingen met een pasgeboren baby, dorpen zitten gevangen tussen de aanvallen en eisen van verschillende rivaliserende gewapende groepen, mensen worden gedwongen om de hele nacht te waken bij zieke of gewonde familieleden in de hoop dat ze de volgende dag, als de rust is teruggekeerd, veilig op zoek kunnen naar medische hulp…
Belangrijkste conclusies
Impact van voortdurend geweld en onveiligheid
- In de voorbije 12 maanden kreeg een op de vier mensen (29%) of een van hun familieleden of vrienden te maken met geweld.
- Een op de vier mensen (23%) zag in het voorbije jaar een familielid of vriend sterven als gevolg van geweld.
- De overgrote meerderheid (87%) van het geweld en de sterfgevallen werd veroorzaakt door het aanhoudende gewapende conflict. De overige gevallen van sterfte en geweld waren het resultaat van criminaliteit, of persoonlijke of gemeenschappelijke vetes.
Impact van het gebrek aan toegang tot gezondheidszorg
- Van een op de vijf mensen (19%) stierf in de voorbije 12 maanden een familielid of goede vriend als gevolg van de gebrekkige toegang tot gezondheidszorg.
- De drie voornaamste obstakels voor toegang tot gezondheidszorg - met de dood tot gevolg - zijn een gebrek aan geld en de hoge kosten (32%), de lange afstanden (22%) en het gewapend conflict (18%).
De weg naar gezondheidszorg is gevaarlijk
- De mensen die wel een gezondheidsinstelling wisten te bereiken, moesten daar heel wat voor doorstaan. De grootste hinderpaal voor ongeveer de helft van de ondervraagden (49%) was het conflict.
- Hoewel de ondervraagden het ziekenhuis tijdens de enquête hadden bereikt, liet een op acht weten dat ze op andere tijdstippen tijdens het voorbije jaar niet zo veel geluk hadden gehad. In Helmand en Kunduz zeiden twee op vijf mensen dat ze in het voorbije jaar minstens één keer ofwel helemaal verhinderd werden of dat ze er erg lang over hadden gedaan om de gezondheidsinstellingen van Artsen Zonder Grenzen te bereiken.
- Drie keer op vier (74%) waren zware gevechten of de nachtelijke onveiligheid de oorzaak van de moeilijke toegang tot een ziekenhuis van Artsen Zonder Grenzen.
Afstand en kostprijs als obstakels
- Afstand was in alle regio’s een grote hinderpaal voor patiënten die de gezondheidsinstellingen wilden bereiken. In Kaboel en Kunduz was afstand zelfs het grootste obstakel. In Kunduz zei maar liefst een derde van de ondervraagden dat de afstand een van de grootste moeilijkheden was om gewonden naar de spoedgevallendienst te brengen.
- Een op tien mensen (12%) moest meer dan twee uur per gemotoriseerd vervoer reizen, vaak op gevaarlijke paden en wegen, om het ziekenhuis te bereiken. In Kunduz had een op de vier mensen (27%) meer dan twee uur gereisd met een zwaargewonde persoon om het traumacentrum te bereiken.
- Twee derde (66%) van de ondervraagden beschreef hun gezin als arm of extreem arm, overleven moet met 1 Amerikaanse dollar per dag. Toch zijn er mensen die onlangs gemiddeld $ 40 hebben betaald voor gezondheidszorg, en één op vier gaf al meer dan $ 114 uit.
- Twee op vijf mensen (44%) moesten noodgedwongen geld lenen of goederen verkopen om verzorging te kunnen betalen.
Observatie en gebruik van het gezondheidszorgsysteem
- Vier op vijf mensen (79%) gingen in de drie maanden voorafgaand aan de enquête niet naar de dichtstbijzijnde openbare kliniek, voornamelijk omdat ze dachten dat er problemen waren met de beschikbaarheid of kwaliteit van het personeel, de diensten of behandelingen.
Deze vaststellingen bevestigen dat de gangbare succesverhalen over het gezondheidssysteem eigenlijk verhullen hoe groot de obstakels die de toegang tot betaalbare, kwalitatieve medische hulp voor veel Afghanen verhinderen, werkelijk zijn. De meeste geïnterviewde personen zeiden dat het moeilijk was om medische zorg te krijgen, voornamelijk door een combinatie van onveiligheid, afstand en hoge kosten.
Hoewel er in Afghanistan in de voorbije tien jaar veel gezondheidsvoorzieningen zijn bijgekomen, zeggen de mensen dat er nog steeds te weinig betaalbare, betrouwbare of goed werkende gezondheidsvoorzieningen in hun buurt zijn.
Het is dus hoognodig dat er iets gedaan wordt, zowel aan het aantal gezondheidsvoorzieningen als aan de kwaliteit ervan, in het bijzonder in de meest onveilige gebieden, waar primaire en levensreddende gezondheidszorg vaak onbestaande, onbetaalbaar of ontoegankelijk is.
De grootste obstakels
Hulp zoeken is duur
De mensen die wel een gezondheidsinstelling weten te bereiken, staan vaak voor een angstaanjagende en gevaarlijke reis waarop ze te maken krijgen met landmijnen, blokkades, aanranding en kruisvuur. Ze moeten niet alleen veel geld betalen om de reis te maken, maar ze betalen ook voor het loon van de dokters, de laboratoriumtests en de ziekenhuisopname, waardoor veel mensen diep in de schulden zitten. Zoals beloofd in het nationaal beleid voor gratis gezondheidszorg, is het dus van cruciaal belang dat openbare gezondheidscentra gratis medische zorg bieden aan iedereen.
Hulp zoeken is moeilijk
Aangezien het aantal patiënten dat in Afghanistan behandeld werd voor verwondingen door wapens in 2013 met 60% steeg, is het gebrek aan diensten en voorzieningen voor de mensen die getroffen worden door het aanzwellende conflict des te zorgwekkender. Omdat er bijvoorbeeld geen efficiënt doorverwijzingssysteem is tussen de centra voor primaire gezondheidszorg enerzijds en de district- of provinciale ziekenhuizen anderzijds, hebben gewonde burgers of vrouwen met gecompliceerde zwangerschappen geen toegang tot de chirurgische verzorging die ze zo hard nodig hebben.
Hulp zoeken is gevaarlijk
Niet alleen alle partijen van het conflict, maar ook heel wat criminele groeperingen, blijven dwarsliggen en obstakels creëren voor de toegang tot gezondheidszorg. De gevechten, de bezetting van gezondheidsvoorzieningen door gewapende groepen, opzettelijke vertragingen en aanrandingen aan controleposten, aanvallen op medische voertuigen en personeel … dat zijn stuk voor stuk onaanvaardbare obstakels voor zieken en gewonden die dringend medische hulp nodig hebben.
Hulpverlening wordt bemoeilijkt
De aankondiging van de Afghaanse regering dat een aantal gezondheidsinstellingen en scholen voor de verkiezingen van dit jaar als registratiecentra en stembureaus werden aangeduid, is nog maar eens een teken aan de wand: de gezondheidsvoorzieningen worden gebruikt voor andere doeleinden dan medische verzorging. Dat zorgt voor een verhoogd risico op aanvallen en een slechte reputatie voor de gezondheidscentra als neutrale ruimte waar medische zorg geboden wordt, en ook de gezondheidswerkers en patiënten lopen daarbij gevaar.
Terwijl de verwoesting en verstoring van de diensten de inwoners van afgelegen gebieden - die ook door het conflict getroffen zijn - treft, verhindert de onveiligheid ook internationale humanitaire organisaties (zoals Artsen Zonder Grenzen) om op die plaatsen continue en gepaste hulp te bieden. Dat betekent dat de meest kwetsbare mensen dus op zichzelf aangewezen zijn.
Om ervoor te zorgen dat gemeenschappen met de meeste behoeften ook effectief kwalitatieve gezondheidszorg krijgen, is het van levensbelang dat de humanitaire gezondheidsorganisaties met alle partijen in het gewapende conflict onderhandelen over hun toegang tot het land. Daarnaast moeten alle partijen veel meer inspanningen leveren om ervoor te zorgen dat gewonden en zieken, ook de mensen die actief deelnemen aan de gevechten, op een veilige manier neutrale zorg krijgen.
Hulp mag geen politiek instrument zijn
In de voorbije tien jaar werden de beslissingen over de locatie en de manier van medische verzorging te vaak gebaseerd op het verlangen naar stabilisatie, om bescherming af te dwingen of om op ‘sympathie’ te kunnen rekenen, en dat ten koste van een gepast antwoord op meest dringende behoeften van de bevolking. Er moeten meer inspanningen geleverd worden om humanitaire hulp en acties te bieden zonder politieke en militaire doelstellingen te dienen.
Het valt op hoeveel het relaas van gewone Afghanen verschilt van de courante verhalen over vooruitgang. Door interventies in een eenvoudig succesverhaal te gieten, wordt de realiteit van de voortdurende oorlog en de groeiende humanitaire behoeften van de bevolking overschaduwd.
Het rapport van Artsen Zonder Grenzen onderstreept de ervaringen van onze patiënten om de aanzet te geven tot een betere oplossing voor hun situatie. Artsen Zonder Grenzen blijft zich inzetten om gratis kwalitatieve zorg te bieden in alle gebieden waar de organisatie aan het werk is, en zal blijven ijveren om de meest kwetsbare bevolking te bereiken.
Terwijl de troepen zich terugtrekken en de belangstelling van geldschieters en de media afneemt, is het van levensbelang om voorrang te geven aan acties die tastbare oplossingen bieden voor de Afghaanse bevolking. Het is tijd dat we oog hebben voor de realiteit van hun situatie zodat we levens kunnen redden en hun lijden kunnen verlichten.