Vijf epidemieën die wellicht plaatsvinden in 2016

Mazelen in Calais en Duinkerke, het zikavirus dat oprukt in Amerika: de kans is groot dat we in 2016 nog veel meer epidemieën krijgen van gevaarlijke, vaak vergeten ziekten. De dreiging van deze ziekten neemt alleen maar toe, omdat belangrijke investeringen uitblijven.

Cholera, malaria, mazelen, meningitis en een aantal andere ziekten bedreigen al heel lang de gezondheid van mensen. Zonder voldoende inspanningen en investeringen om uitbraken van deze ziekten te voorkomen en te bestrijden, wordt de impact van ervan alleen maar groter en worden meer mensen ziek. Maar welk gevaar vormen deze ziekten precies? 

1. CHOLERA

Cholera wordt veroorzaakt door de cholerabacterie en kan via besmet water of voedsel van mens tot mens worden overgebracht. Symptomen zijn onder meer waterige diarree en braken, wat tot zeer ernstige uitdroging leidt. Zonder behandeling kun je binnen enkele uren overlijden. Cholera-uitbraken komen vooral voor in dichtbevolkte gebieden, waar water- en sanitaire voorzieningen slecht zijn. Deze uitbraken zijn te voorspellen én te voorkomen. Toch is de reactie erop vaak laat en niet voldoende.

In 2014 behandelde Artsen Zonder Grenzen 46.900 cholerapatiënten bij zestien uitbraken in zes landen, waaronder Haïti, Zuid-Sudan en Congo. Patiënten worden behandeld in cholerabehandelcentra. Strenge infectiecontrole en een oraal choleravaccin gaan verdere verspreiding tegen. Dat vaccin wordt beperkt gemaakt en wordt daarom vooral reactief ingezet.

2. MALARIA

Malaria wordt overgebracht door met de malariaparasiet geïnfecteerde muggen. Malaria breekt je rode bloedcellen af waardoor je organen niet genoeg zuurstof krijgen en dat leidt tot gezondheidsproblemen. Heb je ernstige malaria, dan kun je ook stuiptrekkingen krijgen, bewusteloos raken en uiteindelijk in coma raken en overlijden. Wereldwijd neemt het aantal mensen met malaria af dankzij verschillende gezondheidsinitiatieven. Helaas zien we op bepaalde plekken ook dat seizoensgebonden malariapieken meer slachtoffers maken dan ooit.

In 2014 behandelde Artsen zonder Grenzen ruim 2,1 miljoen malariapatiënten. Vooral gebieden waar veel vluchtelingen zijn en waar grote gaten zijn in de respons op malaria-uitbraken zorgen voor veel sterfgevallen. Dat was in 2015 bijvoorbeeld het geval in Congo, Tsjaad en Zuid-Sudan. Op vele afgelegen plekken zijn vaak geen voorraden aanwezig van malariatesten en -medicijnen.

3. MAZELEN

Mazelen is een zeer besmettelijke virusziekte, waar geen specifieke behandeling voor is. In armere gebieden, waar de bevolking kwetsbaarder is, lopen mensen meer kans op gezondheidscomplicaties als diarree, uitdroging of luchtweginfecties. Bovendien kunnen kinderen met mazelen ondervoed raken en zijn zij vatbaarder voor andere infecties, zoals longontsteking en malaria. Zonder goede zorg kunnen kinderen sterven aan mazelen.

In 2014 behandelde Artsen zonder Grenzen 33.700 mazelenpatiënten en vaccineerde zij 1.513.700 mensen. Op dit moment vaccineren onze teams vluchtelingen in Noord-Frankrijk. Het vaccin biedt zeer goede bescherming en is bovendien goedkoop en veilig. In vele landen is de vaccinatiegraad (het aantal kinderen dat is ingeënt) echter laag en het aantal mazelenuitbraken neemt wereldwijd dan ook toe.

4. MENINGITIS

Meningitis (ook wel hersenvliesontsteking of nekkramp) is een bacteriële infectie van de vliezen rond de hersenen en ruggenmerg (de meninges). Meningitis komt overal ter wereld voor, al vindt de overgrote meerderheid van alle besmettingen en sterfte plaats in Afrika, vooral in een gordel van risicolanden die zich uitstrekt van Senegal in het westen tot Ethiopië in het oosten. Het is zeer besmettelijk en dodelijk. Binnen uren na de eerste symptomen kan de dood intreden. Zonder behandeling overlijdt de helft van de mensen die besmet zijn geraakt. Het is daarom belangrijk om mensen snel te behandelen en om snel mensen ertegen in te enten om verdere verspreiding te voorkomen.

Een nieuw vaccin tegen meningitis A (de vorm die vooral in Afrika voorkomt) biedt minstens tien jaar bescherming en grote campagnes zijn ondernomen om mensen in te enten. Voor vorm C zijn echter veel minder vaccins beschikbaar – bovendien zijn deze zeer duur. Het gebrek aan grootschalige vaccinatie en behandelopties tegen meningitis C leidde in 2015 al tot een zorgwekkende situatie in Niamey, Niger.

5. ANDERE VIRUSSEN EN PARASIETEN

In 2015 zijn uitbraken geweest van zika, MERS, kala-azar, chikungunya en ebola. De grootte van deze uitbraken is, met de uitzondering van de ebola-epidemie in West-Afrika, nog beperkt, al lijkt het zikavirus nu opgang te maken in Amerika. Maar het aantal mensen dat besmet raakt en het aantal nieuwe landen waarin de uitbraken plaatsvinden, neemt toe. Momenteel zijn voor geen enkele van deze ziekten efficiênte testen, preventieve middelen of effectieve behandelingen beschikbaar.

In 2014 behandelde Artsen zonder Grenzen 4.700 ebolapatiënten, 1.700 chikungunya-patiënten en 9.500 kala-azar-patiënten. Kala-azar is een ziekte die lang onder controle leek, maar nu toch voor meer besmettingen zorgt. Dat komt onder meer door uitbraken in conflictgebieden, waar de zorg grotendeels is ingestort. Dat was in 2015 bijvoorbeeld in Zuid-Sudan het geval.

De gevolgen zijn verwoestend

Grote epidemieën van gevaarlijke ziekten kunnen verwoestende gevolgen hebben, vooral voor armere landen. De ziekten zorgen mogelijk niet alleen voor veel doden, zij leggen ook zwakten van zorgsystemen bloot en putten beschikbare middelen uit. Huidige strategieën om grote uitbraken te voorkomen en te bestrijden, laten slechts beperkt resultaat zien.

‘We weten dat er komend jaar weer duizenden levens gevaar lopen, ondanks dat er middelen zijn om dat te voorkomen,’ zegt Dr. Monica Rull van Artsen Zonder Grenzen. ‘Epidemieën van cholera, malaria, mazelen en meningitis komen elk jaar voor. Daar moet een einde aan komen. Tegelijkertijd moeten we actie ondernemen op opkomende en lang-verwaarloosde virussen en parasieten, zoals denguekoorts, zika, ebola en kala-azar.’

ONMIDDELLIJKE ACTIE VEREIST

In 2016 zullen epidemieën van deze ziekten opnieuw plaatsvinden, in dezelfde mate of zelfs nog erger. Maar er is iets tegen te doen: preventieve vaccinatie, een snelle, gerichte respons zodra een uitbraak ontdekt wordt, en onderzoek naar en ontwikkeling van betrouwbare diagnostiek en effectieve behandelingen. Artsen Zonder Grenzen roept de internationale gemeenschap en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op daar onmiddellijk werk van te maken. ‘Huidige strategieën helpen niet de zieke, kwetsbare mensen voor wie ze bedoeld zijn,’ zegt Dr. Rull. ‘Als we niets veranderen, zullen we steeds dezelfde fouten blijven maken. Met alle gevolgen van dien.’