Tsjaad: psychologische bijstand voor vluchtelingen

De voorbije weken zijn de aanvallen van Boko Haram in de regio van het Tsjaadmeer weer in sterkte toegenomen, net als de militaire aanwezigheid in het gebied. Het aantal personen dat gedwongen werd om te vluchten, is er meer dan verdubbeld en loopt inmiddels op tot zo’n 75.000. De Tsjadische bevolking en de vluchtelingen uit Niger en Nigeria leven voortdurend in angst, en het aanhoudende en uitzichtloze geweld maken het er alleen maar erger op. Er is dan ook een grote behoefte aan geestelijke gezondheidszorg.

Forline Madjibeye, psychologe bij Artsen Zonder Grenzen (AZG), getuigt: “Onlangs ontmoette ik Abeni, een meisje van 16 uit Baga, in Nigeria. Haar beide ouders zijn vermoord, net als haar buren. Ze nam haar broertje, haar neefje en de vier kinderen van haar buren bij de hand, sloeg op de vlucht en kwam uiteindelijk hier terecht. Toen ik gisteren met haar praatte, vertelde ze me dat ze nog altijd haar vluchtelingenkaart niet heeft gekregen. Ze wacht ook nog steeds op voedsel, en dat terwijl de kinderen wenen van de honger.”

Van bij het begin van haar interventie in Tsjaad, afgelopen maart, werd het AZG duidelijk dat er naast medische hulp ook dringend nood was aan psychologische bijstand. De psychologen en therapeuten van AZG die actief zijn in het kamp van Dar Es Salaam, in de regio van het Tsjaadmeer, luisteren aandachtig naar de gruwelverhalen van de overlevenden, die dag in dag uit kampen met zware angsten. Eén op de vier patiënten die psychologische hulp krijgen in de kliniek van het vluchtelingenkamp, vertoont symptomen van depressie. Slaapstoornissen, hevige emotionele reacties en posttraumatische stress zijn dan ook schering en inslag.

Slechte levensomstandigheden

Boven op de traumatiserende aanvallen komen nog eens de stress van de vlucht en de extreem harde leefomstandigheden. Voor Abeni weegt de zorg voor zes kinderen in een vluchtelingenkamp enorm zwaar, zeker na de gruwel die ze heeft meegemaakt in Nigeria. Ze herbeleeft voortdurend haar trauma’s en kan de slaap niet vatten. De onhoudbare stress heeft haar doen wegzinken in een depressie, temeer omdat de toekomst hoogst onzeker oogt.

“We willen Abeni helpen om meer greep te krijgen op haar situatie, zodat ze beter om kan met haar angst en haar verdriet, maar ook haar eigen leven weer in handen kan nemen en voor de kinderen kan zorgen,” vervolgt Forline. “Dat is niet gemakkelijk voor haar, en helaas ook niet voor veel van haar lotgenoten. Vandaar dat ik haar aanmoedig om zich niet af te zonderen, maar haar ervaringen te delen met andere vluchtelingen.”

Nu het geweld in de regio weer is opgelaaid, leven de vluchtelingen in grote onzekerheid sinds ze hun thuis hebben verlaten. Ze gingen ervan uit dat ze zo veiliger waren, maar de gebeurtenissen blijven hen achtervolgen. Ze voelen zich niet veilig en slagen er niet in om hun trauma’s te verwerken. Hun “thuis” is vandaag een tentenkamp midden in de woestijn, een gebied vol gevaren, inclusief nieuwe aanvallen.

Een langdurig genezingsproces

De mensen hebben vreselijke dingen meegemaakt, hebben alles moeten achterlaten en komen hier in een noodkamp terecht waar de leefomstandigheden uiterst benard zijn.

“Het genezingsproces zal veel tijd in beslag nemen. De mensen hebben vreselijke dingen meegemaakt, hebben alles moeten achterlaten en komen hier in een noodkamp terecht waar de leefomstandigheden uiterst benard zijn. Ze lijden aan posttraumatische stress en doen geen oog dicht, maar ze hebben geen andere keuze dan te blijven. Ze zijn dus niet alleen het slachtoffer van Boko Haram, maar moeten ook hun lot leren aanvaarden als vluchtelingen, overleven in een vreemde omgeving en accepteren dat hun toekomst hoogst onzeker is,” aldus psychologe Aurelia Morabito.

Sinds de lancering van het programma in maart hebben de therapeuten en psychologen van AZG al ongeveer 520 patiënten gezien. De teams geven individuele consulten, maar ook in het bijzijn van de partner of de familie. Voor de kinderen is er één keer per week een tekenworkshop waarbij ze aangemoedigd worden om hun gevoelens op papier te zetten.

Aurelia: “Kinderen drukken hun angst makkelijker uit met een potlood. Vervolgens gaan we samen met hen en hun ouders rond de tafel zitten om hun tekening te bespreken en hen op die manier te helpen omgaan met hun angst. Bij elke sessie blijkt uit hun tekeningen welke gruwelijke wreedheden ze hebben meegemaakt. Zo tekenen ze geweren, helikopters, onthoofde mensen … We horen ook getuigenissen van kinderen die Nigeria zijn ontvlucht, maar opnieuw met geweld af te rekenen kregen in Niger. Daardoor zien ze zich gedwongen om terug te keren naar Nigeria, maar ook daar steekt het geweld weer de kop op. Velen van hen zijn ’s nachts in hun eentje gevlucht en hebben zich tot de volgende ochtend verstopt in het water, in de hoop dat niemand hen zou vinden.”

Het team “geestelijke gezondheidszorg” probeert de vluchtelingen te helpen om strategieën uit te werken om hun trauma’s te verlichten. Het is ook de bedoeling dat ze zo lang als nodig kunnen praten met een professional. De patiënten kunnen in alle discretie terecht bij psychologen. Hun leed helpen verzachten door begrip en een luisterend oor: daar komt het op aan.

“Tijdens de sessies peilen de AZG-psychologen naar de reacties van de vluchtelingen en benadrukken ze dat die normaal zijn,” vervolgt Aurelia. “Dat helpt om de patiënt een veilig gevoel te geven en zijn toestand te stabiliseren. Het bevordert ook het contact met lotgenoten, met wie de patiënt zijn ervaringen kan delen. We beseffen dat we niet alle leed kunnen wegnemen, maar we kunnen de mensen wel helpen om er beter mee om te gaan.”

AZG trok in maart 2015 naar de Tsjaadmeer-regio, kort nadat de eerste vluchtelingengolf uit Nigeria op gang kwam, als gevolg van het massale geweld van Boko Haram. AZG verleent niet alleen geestelijke gezondheidszorg in het vluchtelingenkamp van Dar Es Salaam, maar installeert ook mobiele klinieken waar bewoners en ontheemden terechtkunnen voor medische basiszorg. In die mobiele klinieken wordt trouwens binnenkort ook gestart met geestelijke gezondheidszorg.In de hoofdstad Ndjamena bood AZG hulp aan het ministerie van Volksgezondheid, na de aanvallen van 15 juni en 11 juli. Sinds april geeft AZG ook opleidingen aan het personeel van het ministerie van Volksgezondheid in Ndjamena, om de toevloed van gewonden beter aan te kunnen. De organisatie financierde ook drie ziekenhuizen in de hoofdstad, om de nationale aanpak van noodsituaties te helpen verbeteren.AZG is al meer dan 30 jaar actief in Tsjaad. De organisatie beheert projecten in Abéché, Am Timan, Massakory en Moissala. In juli 2015 lanceerde AZG ook een programma voor de bestrijding van ernstige ondervoeding in Bokoro, in de provincie Hadjer-Lamis.