Wat zijn de mogelijkheden van de experimentele ebola-medicijnen?

Armand Sprecher is één van onze artsen die gespecialiseerd is ziektes zoals ebola. Hij legt uit wat de problemen en de mogelijkheden zijn van de medicijnen tegen ebola die op dit moment ontwikkeld worden.

Hoe ver staat het onderzoek naar vaccins en een behandeling tegen ebola?

Dr. Armand Sprecher: “We hebben regelmatig contact met onderzoekers en weten dat er momenteel een handvol medicijnen en vaccins tegen ebola worden ontwikkeld. Een aantal van die medicijnen leveren veelbelovende resultaten bij niet-menselijke primaten, wat een eerste aanwijzing is dat ze veilig en efficiënt kunnen zijn voor mensen. Maar tot nu toe werd er geen enkele van deze medicijnen of vaccins op zieke of gezonde mensen getest.”

“Voor zover ik weet, zou het nog twee jaar kunnen duren voor clinici over een veilig en goedgekeurd medicijn of vaccin beschikken. De regelgevende procedures kunnen immers heel veel tijd in beslag nemen en de organisatie van verdere tests is dan ook niet evident.”

Is het medicijn dat de twee besmette Amerikaanse gezondheidswerkers kregen veelbelovend?

Dr. Armand Sprecher: “Dat medicijn lijkt inderdaad veelbelovend te zijn. Het is het enige van de kandidaat-medicijnen dat lijkt te werken bij mensen die al symptomen hebben ontwikkeld. Andere medicijnen moeten worden toegediend binnen één of twee dagen na de besmetting, wanneer de symptomen nog niet zichtbaar zijn.”

“De snelle verbeteringen in de gezondheidstoestand van een van de Amerikanen geeft ons goede hoop.”

Wat is er zo ongewoon aan de toediening van een medicijn in zo’n vroege fase van ontwikkeling?

Dr. Armand Sprecher: “Bij de ontwikkeling van een nieuw medicijn of vaccin wordt het normaal eerst op kleine dieren getest en vervolgens op niet-menselijke primaten. Zo is het mogelijk om na te gaan of het al dan niet schadelijk is (veiligheid) en of het de ziekte kan genezen of voorkomen (doeltreffendheid). Zijn de resultaten positief, dan wordt het medicijn of vaccin eerst op gezonde mensen getest om de veiligheid ervan na te gaan, en daarna pas op zieke mensen (of blootgestelde mensen in het geval van een vaccin).”

“Nu is de discussie of we al dan niet een geneesmiddel mogen inzetten waarvoor de resultaten inzake veiligheid en doeltreffendheid bij niet-menselijke primaten veelbelovend zijn, maar dat de volgende testfasen nog niet heeft doorlopen. Daarom is dit een uitzonderlijke maatregel, en die mag alleen in uitzonderlijke omstandigheden toegepast worden, namelijk wanneer de artsen menen dat de waarschijnlijkheid dat de patiënt zal sterven zo hoog is dat het de moeite waard is om deze behandeling te proberen.”

Moet dit experimentele medicijn in het hele getroffen gebied worden ingezet om levens te redden?

Dr. Armand Sprecher: “Het grootste probleem is de veiligheid. We weten niet in welke mate en hoe het medicijn de patiënt schade kan berokkenen. Als de patiënten een onstabiele conditie ontwikkelen als reactie op de behandeling, lopen we het risico dat we ze uiteindelijk nog meer in gevaar brengen.”

“De medicijnen die de twee gezondheidswerkers kregen, zijn in essentie antistoffen. Er bestaan veel behandelingen op basis van antistoffen voor andere ziekten en we kennen de meest waarschijnlijke neveneffecten ervan, hoofdzakelijk allergieën. We weten dus min of meer wat we kunnen verwachten.”

“Gezien het enorme aantal dodelijke slachtoffers door het ebolavirus en erop vertrouwend dat dit medicijn voldoende veilig is, denkt AZG dat dit een goede optie zou kunnen zijn, maar er is geen garantie dat het alle patiënten zou genezen.”

Zal Artsen Zonder Grenzen beslissen om dit medicijn te gebruiken bij de huidige ebola-epidemie?

Dr. Armand Sprecher: “We zouden heel graag willen dat onze patiënten een van deze medicijnen kunnen innemen en hopen dat alle obstakels daarvoor overwonnen kunnen worden. Het eerste obstakel is logischerwijze de productie. Aangezien het om een experimenteel medicijn gaat, heeft de fabrikant geen gigantische voorraden liggen. We zouden dus moeten zien hoe snel hij honderden dosissen kan produceren.”

“Het tweede probleem zijn de regelgevingen. Als we verschillende standaard onderzoeksfasen in de ontwikkelingsprocedure van een medicijn overslaan, betekent dit dat de regelgevende instanties die het gebruik en de export van medicijnen goedkeuren, hun uitzonderlijke toestemming moeten geven. De eerste stap is de regelgevende instantie voor geneesmiddelen in het land waar het geneesmiddel wordt geproduceerd, maar daarnaast moeten uiteraard ook de overheden van de landen waar het medicijn zou worden toegediend, in het proces betrokken worden. Zij moeten hiervoor dan het wettelijke en ethische kader verschaffen.”

“Tot slot is het ondenkbaar om een nieuw medicijn toe te dienen zonder een heel zorgvuldige gegevensinzameling en controle van de patiënten. Hiervoor zijn immers bijkomende medewerkers in de behandelingscentra nodig. Artsen Zonder Greven heeft nu al de allergrootste moeite om aan de behoeften in de drie meest getroffen landen te beantwoorden en zou dus nog veel meer steun nodig hebben.”