Chagas: strijd tegen een stille ziekte in Colombia

Angela woont in Genareros, een autochtone gemeenschap in het Colombiaanse departement Arauca. In april 2010 eindigde voor twee van haar zeven kinderen de behandeling van de ziekte van Chagas, een aandoening die wordt verspreid door een insect dat veel voorkomt in landelijke gebieden waar mensen in huizen van klei en stro wonen. Net op het moment dat Angela's kleine kinderen Yosney en Maryeli het einde van hun behandeling konden vieren, ontdekte ze dat nog twee van haar kinderen de ziekte hadden.

De ziekte van Chagas is endemisch in de meeste Latijns-Amerikaanse landen. In Colombia is Arauca een van de zwaarst getroffen regio’s. De ziekte wordt verwekt door de parasiet trypanosoma cruzi en wordt vooral overgedragen door de zogenaamde ‘kissing bug’, een bloedzuigende wants die in Colombia bekendstaat als ‘pito’. Mensen die de ziekte hebben, kunnen soms jaren verder zonder dat zichtbare symptomen vertonen. Als Chagas echter niet wordt behandeld, kan dat tot ernstige gezondheidsproblemen - voornamelijk hart- en darmcomplicaties - en zelfs tot de dood leiden.

Strijd tegen de ziekte van Chagas als deel van de primaire gezondheidszorg

Eind 2009 integreerde Artsen Zonder Grenzen de opsporing en behandeling van de ziekte van Chagas in de primaire gezondheidszorg die al via mobiele klinieken werd voorzien in Arauca, een door conflicten verscheurde regio aan de grens met Venezuela. Dit is de eerste keer dat Artsen Zonder Grenzen Chagas-behandelingen uitvoert in een conflictsituatie. “Het is een heuse uitdaging aangezien de behandeling twee maanden lang constant opgevolgd moet worden. Bovendien is er altijd het risico dat we een dorp niet zullen kunnen bereiken door strengere veiligheidsmaatregelen of omdat een gewapende groepering het verkeer in de streek heeft stilgelegd,” aldus Patrick Swartenbroekx, AZG-veldwerkcoördinator in Arauca.
Genareros, waar Angela met haar zeven kinderen woont, was de eerste gemeenschap die gescreend werd. Van de 97 bloedstalen die bij kinderen tussen 9 maanden en 18 jaar werden afgenomen, bleken er 11 positief. “We stonden ervan versteld dat er zo veel besmettingen waren in Genareros. Gelukkig lag dat cijfer in andere dorpen in de regio minder hoog,” zegt Dr. Rafael Herazo, die optreedt als medisch aanspreekpunt voor het project van AZG in Arauca.

Zestig dagen behandeling tegen een stille en onderschatte ziekte

Tot dusver heeft de ploeg van Artsen Zonder Grenzen in 10 verschillende dorpen in Arauca 1617 bloedstalen verzameld en op 514 stalen labtesten uitgevoerd. Eén staal op 28 bleek positief te testen op de ziekte van Chagas. De patiënten ondergaan een medische controle voordat ze aan de twee maanden durende behandeling beginnen. Dat is belangrijk om te verifiëren of de ziekte zich bij de patiënt al heeft doorgezet. “Als de persoon bijvoorbeeld een ernstige hartcomplicatie heeft ontwikkeld, kunnen wij maar weinig meer doen om de ziekte te behandelen,” aldus Dr. Herazo.
Tijdens de behandeling kwam Artsen Zonder Grenzen eens per week langs in Genareros. Aangezien er vaak bijwerkingen optreden, is het van cruciaal belang dat patiënten worden opgevolgd en dat ze worden aangemoedigd om hun behandeling voort te zetten. “De mensen zeggen: ‘er was niks aan de hand met mijn kind, maar dan hebben jullie die medicijnen gegeven en nu heeft het uitslag en pijn in de benen ...'
De gezondheidspromotors bezoeken dus de patiënten en hun familie en maken nog maar eens duidelijk dat Chagas een stille doder is. Ze leggen er de nadruk op dat het enorm belangrijk is om de behandeling voort te zetten en dat de bijwerkingen zullen verdwijnen. Als de behandeling vroegtijdig wordt stopgezet, kunnen kinderen later ernstige hartproblemen ontwikkelen, met als gevolg dat ze misschien niet meer op het veld kunnen werken of kunnen lopen, dat ze altijd moe zijn of zelfs sterven,” zegt Dr. Herazo.

Eerste elf kinderen voltooien behandeling, maar de uitdagingen blijven bestaan

In april 2010 hebben alle elf kinderen uit Genareros bij wie Chagas werd vastgesteld, hun behandeling voltooid. Over een jaar zullen Yosney en Maryeli nog een test moeten doen om zeker te zijn dat ze van de ziekte verlost zijn. Want ze wonen, net als heel wat anderen in Generaros en de rest van Arauca, nog steeds in dezelfde ‘pito-vriendelijke’ huizen en dus is er een reële kans dat ze opnieuw besmet raken. AZG oefent druk uit op de gezondheidsinstanties in Arauca om regelmatig insecticide te sproeien, een essentiële maatregel om de verspreiding van deze vectorziekte tegen te gaan en nieuwe besmettingen te voorkomen.
“De zestig dagen durende behandeling, de bewustmakingsacties, de bijwerkingen en huisbezoeken worden een maat voor niets als de pitos nog steeds in de huizen zitten en de patiënten gewoon opnieuw besmetten. We zetten de gezondheidsinstanties onder druk om meer te doen om de vectoren onder controle te houden en tonen tegelijk dat behandeling mogelijk is,” aldus Dr. Herazo.