Nood aan nieuwe en goedkope malariamedicijnen
Malaria blijft in grote delen van Afrika en Azië een enorm probleem. Artsen Zonder Grenzen pleit voor een integrale aanpak.
De ziekte kost jaarlijks het leven aan één miljoen mensen, waaronder veel kinderen. Een integrale aanpak omvat een betere toegang tot gezondheidszorg, meer preventie én de beschikbaarheid van nieuwe medicijnen.
Martin De Smet werkt in Brussel als malaria-expert voor Artsen Zonder Grenzen en is de coördinator van de internationale werkgroep van Artsen Zonder Grenzen rond malaria. Hij was betrokken bij het invoeren van de modernste malariabehandeling in onder meer Sierra Leone, Congo en Mali, en ondersteunde recent nog projecten in Thailand, Myanmar en Tsjaad. Hij legt ons uit waar vandaag de knelpunten van de malariabestrijding zitten.
Hoe groot is het probleem van malaria vandaag nog?
Martin De Smet: “Malaria blijft een van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid in de ontwikkelingslanden. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat de ziekte elke jaar meer dan één miljoen dodelijke slachtoffers maakt – en de meerderheid van deze slachtoffers zijn kinderen in Afrika.
Hoewel er op het vlak van behandeling, preventie en diagnose van malaria een belangrijke vooruitgang is geboekt, blijven er heel wat uitdagingen. We beschikken sinds meer dan vijf jaar over een efficiënte behandeling, waarbij gedurende drie dagen een plantenextract – artemisininederivaat – gecombineerd wordt met een tweede actief antimalariamedicijn. Die behandeling wordt ACT genoemd, artemisin based combination therapy. Maar deze behandeling moet nog verder verbeterd worden.”
Wat moet er nog verbeterd worden aan de medicatie?
Martin De Smet: “Het is belangrijk dat de twee medicijnen in één tablet kunnen worden aangeboden. De farmaceutische industrie moet daar dringend meer in investeren. Ook meer kindvriendelijke vormen van het medicijn zijn absoluut nodig. Dat bevordert immers de therapietrouw van patiënten.
We beseffen ook dat we vandaag de laatstekansmedicatie gebruiken. Als de malariaparasiet weerstand zou ontwikkelen tegen deze medicatie, dan zou dat een catastrofe zijn. We zien nu al in Cambodja dat het steeds langer duurt vooraleer de parasiet geëlimineerd wordt, hoewel er nog geen echte resistentie is.
We hebben dan ook dringend nood aan nieuwe middelen die met het artemisininederivaat kunnen worden gecombineerd. Een aantal nieuwe producten zijn in een vergevorderd stadium van ontwikkeling, maar moeten nog verder geperfectioneerd en uitgetest worden vooraleer ze algemeen kunnen worden gebruikt. Dit zou wel eens een race tegen de tijd kunnen worden.”
Wat moet er naast de verbetering van de medicatie nog gebeuren?
Martin De Smet: “In de eerste plaats moet de medicatie beter beschikbaar worden. Op dit moment krijgt slechts een klein deel van de malariapatienten ook effectief ACT. Afhankelijk van streek tot streek is dat drie tot twintig procent van de patiënten. De meerderheid krijgt dus nog voorbijgestreefde en inefficiënte medicatie, of wordt helemaal niet behandeld. De prijs van ACT blijft in Afrika voor veel patienten veel te hoog .
In onze projecten in Mali, Tsjaad en Siera Leone heeft Artsen Zonder Grenzen duidelijk kunnen aantonen dat je met het gratis ter beschikking stellen van deze ACT meer patiënten bereikt, maar dat alleen het helemaal gratis maken van de eerstelijnsgezondheidszorg tot een drastische stijging van het aantal correct behandelde malariapatienten leidt. Gecombineerd met een netwerk van opgeleide vrijwilligers die malaria behandelen in moeilijker te bereiken dorpen, leidde dat in Mali en Sierra Leone tot een vervijfvoudiging van het aantal behandeld patiënten.
Ook preventie is belangrijk. Op dit vlak is er vooruitgang: er zijn efficiënte muskietennetten, behandeld met een insecticide dat langzaam vrijkomtuit de vezels en zo meerdere jaren bescherming kan bieden. Ook hier stelt zich de uitdaging om dit nog veel ruimer ter beschikking te stellen van de bevolking. Bovendien zijn ook deze bednetten vatbaar voor verbetering.”
Welke rol speelt het stellen van de diagnose van malaria?
Martin De Smet: “Vroeger werden in streken waar malaria veel voorkomt vaak alle patiënten met koorts als malariapatiënten beschouwd. Nu hebben we gelukkig eenvoudige diagnostische tests. Met één druppel bloed op een testplaatje kunnen we binnen de vijftien minuten de diagnose van malaria bevestigen. Dat is belangrijk, omdat de malariamedicatie zo blijft voorbehouden aan de patiënten die het echt nodig hebben, terwijl de patiënten die niet aan malaria lijden, behandeld kunnen worden voor de echte oorzaak van hun symptomen. Maar ondanks de lage kostprijs – minder dan een halve euro per test – wordt deze test veel te weining gebruikt, in sommige landen zelfs helemaal niet.”
Hoe ziet de toekomst van malariabestrijding er uit?
Martin De Smet: “Op international vlak is er gelukkig een toenemend bewustzijn en dat vertaalt zich ook in grotere beschikbaarheid van fondsen om malaria te bestrijden. Zo wordt in deze periode een nieuw initiatief gelanceerd, waarbij de prijs van de ACT’s in elf pilootlanden wordt gesubsidieerd. Zo kan de aankoopprijs bij de producent tot ongeveer vijf eurocent wordt teruggebracht. Hierdoor zouden de prijs in de publieke sector gratis zouden kunnen worden, en in de privé-sector niet meer dan dertig tot veertig eurocent mogen kosten. Vandaag is dat nog vijf à zes euro. Men hoopt de toegang tot deze geneesmiddelen voor de gehele bevolking te verzekeren, en de voorbijgestreefde medicatie uit de markt te prijzen.
Artsen Zonder Grenzen behandelt jaarlijks ongeveer 1.300.000 patiënten met bevestigde malaria. Onze bedoeling is in de eerste plaats direct te patiënten te genezen, maar tevens aan te tonen dat met goed opgezette en vooral toegankelijke projecten, waarbij naast preventieve maatregelen een aangepaste diagnose en behandeling worden geïntegreerd, malaria sterk kan worden teruggedrongen.”
> Lees het rapport van Artsen Zonder Grenzen over malariabestrijding (Engels)
> Lees het persbericht over medicijnen tegen malaria