“Schepen blijven vergaan en het aantal slachtoffers blijft stijgen”

Elke zomer arriveren in Italië duizenden migranten per boot vanuit Afrika. Lampedusa, een klein eiland ten zuiden van Sicilië vormt de aanmeerplaats voor meer dan 18.000 immigranten per jaar. Artsen Zonder Grenzen biedt medische hulp in de haven waar de schepen aankomen na een gevaarlijke reis over de Middellandse Zee. De voorbije weken waren wij getuige van een reeks dramatische overtochten waarbij de mensen in zeer slechte conditie aan wal kwamen.

Luciano Grisio, een arts bij AZG, beschrijft wat hij ziet tijdens zijn werk op het eiland.

Wie zijn de migranten en in welke gezondheidstoestand arriveren zij op Lampedusa?
Het merendeel van hen komt uit Noord-Afrika, het Midden-Oosten en West-Afrika. Maar er zijn ook mensen bij die van verder komen, uit Pakistan en Kasjmir bijvoorbeeld. De meesten zijn mannen, vaak nog zeer jong, maar soms ook bejaarden. Vrouwen en kinderen zijn in de minderheid.

De migranten begonnen hun reis naar Italië al enkele maanden voordien. Soms gaan er zelfs een of twee jaar aan vooraf en maken zij een stop in landen langs de route om er geld te sparen om hun reis te kunnen voortzetten. Zij bereiken de haven vaak uitgeput, lijden aan grote dorst en zijn soms zelfs uitgedroogd. Zij vertonen ook huiduitslag veroorzaakt door de zon en zeezout, en brandwonden van de benzine waarmee de kleine rubberbootjes aangedreven worden. Vaak hebben zij ook infecties aan de luchtwegen. Bovendien lijken velen te berusten in hun lot, zonder een greintje energie in hun lichaam.

Welke medische hulp biedt AZG in de haven?
Het AZG-team bestaat uit twee artsen, een verpleegkundige en een bemiddelaar tussen de verschillende culturen. Nadat wij van een aankomst op de hoogte zijn gesteld – meestal door de Italiaanse kustwacht of de speciale belastinginspectie -, rijden wij met onze mobiele kliniek naar de haven. Deze kliniek beschikt over eerstehulpmateriaal, noodmedicamenten, medische uitrusting en noodzakelijke levensmiddelen zoals water, thee en crackers.

AZG verstrekt de eerste medische hulp aan pas aangekomen migranten, zowel in de haven zelf als op andere plaatsen op het eiland. Wij bepalen wie dringend medische hulp nodig heeft en wie zich nog in relatief goede conditie bevindt. De mensen die extra medische hulp nodig hebben, worden onderzocht en krijgen de nodige verzorging in de mobiele kliniek of worden, als hun toestand het vereist, per ambulance naar de dienst spoedgevallen van het ziekenhuis op het eiland gebracht.

De voorbije weken zagen we een reeks dramatische aankomsten in het Kanaal van Sicilië, waarbij een aantal mensen zijn verdronken. U bent arts maar ook psychotherapeut. Kunt u ons iets vertellen over de mentale toestand van de buitenlanders bij aankomst?
Jammer genoeg worden wij geconfronteerd met alsmaar meer schipbreuken en alsmaar meer slachtoffers. De migranten steken het Kanaal van Sicilië over in gammele bootjes en overladen de schepen. Ze hebben weinig voedsel en water aan boord. Zij blijven vele dagen en nachten op zee en worden blootgesteld aan extreme koude, wind en golven. Het gevaar op zinken of kapseizen is groot en soms worden mensen gered net voor of zelfs na de schipbreuk. Deze levensbedreigende situatie zorgt voor een traumatische ervaring en gaat gepaard met gevoelens van machteloosheid en afschuw.

Het rechtstreekse gevolg kan een psychologische aandoening zijn die zich uit in ofwel een acuut angstsyndroom (onrust, trillen) ofwel in een depressie waarbij de omgeving volledig wordt buitengesloten. Na een paar weken of maanden kan de diagnose van een Post Traumatisch Stress Syndroom worden gesteld. Dat is een syndroom dat een enorm grote invloed heeft op de psyche van een persoon. Deze aandoening wordt gekenmerkt door terugkerende herinneringen aan de gebeurtenissen zelf en nachtmerries over de vreselijke ervaring, waardoor de persoon in kwestie begint te denken dat hij het drama nog eens zou kunnen beleven. Dit gevoel gaat ook gepaard met intens psychologisch ongemak evenals een fixatie op het trauma. Meer in het algemeen lijken migranten die een lange en moeilijke reis achter de rug hebben overweldigd en zelfs onverschillig tegenover alles wat er rond hen gebeurt. Ze lijken afwezig en sommigen sluiten zich af en huilen in stilte.

Is er tijdens uw missie al een moeilijk moment of geval geweest?
Niet zozeer op professioneel vlak, maar op menselijk vlak is er wel eentje dat eruit springt. Ik herinner mij dat een groep migranten uit West-Afrika werd gered terwijl hun boot aan het zinken was. Tijdens de schipbreuk waren twee van hun vrienden gestorven. De mensen in de groep die dicht bij hen stonden, lagen op hun rug op de kade met hun ogen gesloten. Zij leken zich niet bewust van wat er zich rond hen afspeelde, alsof zij door de tragedie totaal uit hun lood waren geslagen. Het gevoel dat mijn inspanningen zo weinig betekenden en hoe futiel mijn aanwezigheid wel was in vergelijking met hun leed, heeft mij dagenlang achtervolgd.