Raadgevers proberen mensen door ergste trauma's heen te helpen

Het begeleiden van de overlevenden van een aardbeving is cruciaal voor het mentale herstel van de bevolking. Lokale mensen worden daarom ingezet als trauma-raadgevers, die professionele steun leveren aan de bevolking. Naar aanleiding van de aardbeving die India trof eind januari, bevindt Artsen Zonder Grenzen-psychologe Reine Lebel zich nu in Bhuj om daar een mentaal gezondheidsprogramma op poten te zetten.

Het officiële dodental na de aardbeving blijft stijgen. De ramp heeft vrijwel elke familie in het aardbevingsgebied getroffen. Wegens de verwoestingen en het persoonlijke verlies, is AZG bezig met het ontwikkelen van een mentaal gezondheidsprogramma in Bhuj en de omringende gebieden. Dat programma moet de lokale bevolking helpen zich te verzoenen met de dramatische gevolgen van de aardbeving. De emotionele tol voor de families is enorm. Bovendien zijn honderdduizenden mensen ook hun huis en bezittingen verloren in de ramp.
AZG leidt lokale mensen op (verplegers, leraars en sociaal assistenten) om steun te verschaffen aan zoveel mogelijk personen. Ze leren hoe ze kunnen omgaan met traumaslachtoffers en met de mentale effecten die zware trauma's kunnen veroorzaken. Na de opleiding beginnen de raadgevers te werken in dorpen in de hele streek.
In totaal 19 vrijwilligers volgden de eerste opleidingssessie begin februari. Zij zullen bij het uitoefenen van hun job ondersteund worden door AZG. De helft van deze groep vrijwilligers zijn zelf overlevenden van de aardbeving. Onder hen zijn er ook drie die in het puin hebben vastgezeten.

Ondersteuning

De AZG-raadgevers bieden de overlevenden ondersteuning om het dagelijkse leven opnieuw aan te kunnen.
"Het belangrijkste is aan de mensen uit te leggen dat alles wat ze nu beleven - hartkloppingen, slaapproblemen, spierpijn, flashbacks waarin ze de gebeurtenis herleven, zorgen, nachtmerries, concentratiemoeilijkheden, hoofdpijn, machteloosheid, woede, problemen in het nemen van beslissingen - allemaal normale reacties zijn op een abnormale situatie", zegt Reine Lebel. "Je moet ze laten begrijpen dat er niets verkeerd is met hen, ze leren met hun gevoelens om te gaan. Zo leren we ze bijvoorbeeld gewone ademhalingsoefeningen om de hartkloppingen te doen stoppen. We helpen hen kracht te winnen, zodat ze vanuit hun positie als slachtoffer kunnen evolueren naar die van overlevende en van daaruit een nieuw leven kunnen beginnen."
Toch is het herstel van de individuele slachtoffers nog ingewikkelder wanneer de netwerken die het slachtoffer ondersteunen - de familie, de gemeenschap, de religieuze instellingen - ook slachtoffers zijn. Het natuurlijke ondersteuningssysteem van de gemeenschap is in elkaar gestort. Mensen moeten eerst opnieuw controle over zichzelf krijgen voor ze kunnen luisteren naar de verhalen van anderen.
Traumatische ervaringen vernietigen de normale gevoelens van zekerheid en veiligheid, vernietigen het geloof van mensen in zichzelf en de mogelijkheid anderen te vertrouwen. Het AZG-programma richt zich erop mensen te helpen om zichzelf zo sterk te maken dat ze kunnen verder gaan met hun leven.
"Ik ontmoette een oude vrouw, 90 jaar, in Padhar, een dorp ten oosten van Bhuj", vertelt Lebel. "Ze had twee breuken en een ontstoken wonde aan haar hand. Ze huilde van de pijn; niet vanwege de verwondingen, maar door haar mentale leed. Tijdens de aardbeving was ze terug in het huis gegaan om haar twee maanden oude kleinkind te redden. Maar het kind stierf. Ze was er niet in geslaagd het te redden, en ze werd achtervolgd door schuldgevoelens. Ik zorgde ervoor dat haar zonen hun moeder uitlegden dat het haar schuld niet was. Zij had gedaan wat ze kon om het kind te redden. Maar haar oudste zoon had eveneens behoefte aan iemand die voor hem zorgde, want hij was de vader die het kind had verloren."
Een van de belangrijkste ontwikkelingen is het vastleggen van bekende routines, die een gevoel van familiariteit en normaliteit teruggeven aan het leven, meer in het bijzonder aan dat van de kinderen. "De kinderen keren terug naar school op 26 februari, één maand na de aardbeving. Ze hebben er echt behoefte aan dat een soort normaliteit terug komt in hun leven", zegt ze.
AZG heeft op dit ogenblik de belangrijkste doelgroepen die in aanmerking komen voor het programma geïdentificeerd, zoals moeders van jonge kinderen (10 jaar of jonger) en de kinderen zelf, oudere mensen, zij die de aardbeving overleefd hebben en gewond geraakten, mensen die voorheen gemarginaliseerd waren en mensen zonder steun van familie, vrienden of de gemeenschap.
Post-traumatische stress
Wanneer mensen onderworpen worden aan kritieke en traumatische gebeurtenissen, zoals een natuurlijke ramp, gaan ze door ontelbare emotionele reacties, en kunnen ze lijden aan post-traumatische stress.
De belangrijkste reden voor het mentale gezondheidsprogramma van AZG in de Bhuj-regio is mensen hiermee te leren omgaan en mentale problemen, zoals post-traumatische stress, depressies, psychose, afzondering en schuldgevoelens te voorkomen bij de getroffen bevolking.
Bijgeloof beïnvloedt nu ook de manier waarop vele van de getraumatiseerden de toekomst zien. "Of het nu waar is of niet, veel mensen beweren dat een grote aardbeving gevolgd wordt door een grote moesson, veel erger dan normaal. Nu hun huizen vernietigd zijn, zijn ze bezorgd over hoe ze daarmee zullen kunnen omgaan", zegt Lebel.
Mentale gezondheid is ook belangrijk voor de raadgevers zelf. Zij zijn erop getraind een empathisch oor te verlenen aan de mensen die een bijna-ontroostbaar verlies hebben geleden en luisteren naar het lijden van anderen kan snel zijn tol eisen. Het is belangrijk voor de mensen betrokken in het programma zichzelf te verzorgen. Anders kunnen ze op een week tijd opgebrand zijn. Dagelijkse debriefings met collega's zijn daarom verplicht binnen de groep raadgevers.
Als een onderdeel van het mentale gezondheidsprogramma, is nog een werkgroep gepland voor twintig raadgevers in Bhauchau.

In traumatische situaties zoals aardbevingen, doorstaan de slachtoffers meestal drie fases.
De eerste fase is de overlevings-fase, wanneer er veel leed is, verdriet en vrees, met betrekking tot zichzelf en tot familieleden. Bij oudere mensen zijn schuldgevoelens veelvoorkomend, vaak te wijten aan het feit dat zij de ramp overleefden, terwijl zovele jonge mensen zijn gestorven.
Normaalgezien duurt de eerste fase een week. Naschokken kunnen deze fase verlengen, vooral omdat veel mensen bang zijn dat een volgende aardbeving hen alsnog zal doden.
Dan is er de volgende fase, de realiteitsfase, wanneer de realiteit van de ramp door-gedrongen is. Er zijn nog depressies, veel interne emoties en grote woede. Daarop volgt dan de herstelfase, tijdens dewelke mensen aanvaarden wat gebeurd is en terug hun normale leven oppakken.