Zimbabwaanse regering treft noodmaatregel tegen HIV/aids

In Zimbabwe, waar wekelijks meer dan 2.000 mensen aan de ziekte overlijden, vormt aids een ware bedreiging voor de toekomst van het land. De levensverwachting is er gedaald tot minder dan 41 jaar, vóór de epidemie bedroeg die nog 70 jaar. Daarom is de beslissing op 27 mei van de Zimbabwaanse regering om de nationale noodtoestand af te kondigen, meer dan welkom. Artsen Zonder Grenzen (AZG) steunt deze maatregel ten volle, omdat deze de Zimbabwanen zal toelaten generische antiretrovirale geneesmiddelen te gebruiken, ook al zijn deze gepatenteerd in hun land.

"De regering heeft besloten de patentbescherming op antiretrovirale geneesmiddelen op te heffen en generische middelen te gebruiken. Daardoor zal de prijs van de eerstelijns aidscocktails - aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie - dalen van 1.168 tot 412(*) USD", aldus Carmen Pérez Casas, apotheker van de AZG-campagne voor toegang tot basisgeneesmiddelen." Hoewel de prijs maar één van de vele hinderpalen is voor een betere toegang tot antiretrovirale geneesmiddelen, zal de maatregel ervoor zorgen dat met de beschikbare middelen meer dan dubbel zoveel patiënten kunnen worden geholpen."
Het is meteen ook de eerste keer dat een regering in haar onderhandelingen verder gaat dan het dreigen met dwanglicenties en effectief aankondigt dat ze patenten zal negeren om de toegang tot noodzakelijke geneesmiddelen te verbeteren, omdat de prijzen te hoog zijn als gevolg van de patentbescherming.
Zimbabwe heeft laat gereageerd op de scherpe aidscrisis, maar nu heeft de regering diverse maatregelen getroffen die ervoor moeten zorgen dat meer patiënten kunnen worden behandeld. Zo heeft Zimbabwe dit jaar met succes steun gevraagd aan het Wereldfonds en zal het een toelage krijgen van 5,3 miljoen USD om de preventie en behandeling van HIV/aids, tuberculose en malaria te verbeteren en uit te breiden.
Het recht om alle nodige maatregelen te treffen om de volksgezondheid te beschermen - met inbegrip van het opheffen van farmaceutische patenten - is bekrachtigd door de Wereldhandelsorganisatie (WHO) in de Verklaring van Doha over de handelsgebonden aspecten van intellectuele eigendomsrechten (TRIPS - Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights) en de volksgezondheid. De door Zimbabwe gekozen methode laat toe snel tot actie over te gaan, zonder verwikkeld te raken in lange onderhandelingen met de patenthouder. Andere landen zouden dit voorbeeld moeten volgen.
"Zimbabwe produceert zelf geen antiretrovirale geneesmiddelen, en moet deze dus invoeren uit andere landen die goedkopere generische middelen produceren," zegt Ellen 'T Hoen van AZG. "Het exporteren van generische geneesmiddelen is nu nog toegelaten voor deze landen volgens de internationale handelsafspraken - maar dit zal veranderen als de TRIPS-overeenkomst volledig wordt toegepast door alle leden van de WHO. Tenzij de TRIPS-raad een snelle en werkbare oplossing vindt voor dit probleem van de exportproductie, kunnen maatregelen zoals Zimbabwe heeft getroffen om de gezondheidszorg te verzekeren, in de toekomst onmogelijk worden."
AZG en de Zimbabwaanse gezondheidsinstanties hebben voor Bulawayo een PMTCT-project (prevention of mother-to-child-transmission) uitgewerkt. Dat houdt de invoering in van preventiemethodes inzake de overdracht van HIV/aids van moeder op kind en zal verder worden uitgebreid met behandelingen met antiretrovirale geneesmiddelen. De laatste details worden momenteel vastgelegd. Dit nooddecreet kan deze en gelijkaardige initiatieven in Zimbabwe alleen maar bevorderen.
Enkele van de antiretrovirale geneesmiddelen die onder het patentrecht vallen of waarvoor een patent is aangevraagd, zijn: zidovudine (AZT), lamivudine (3TC), abacavir (ABC), AZT/3TC en AZT/3TC/ABC van GlaxoSmithKline, en nevirapine van Boehringer-Ingelheim.
(*) Dit zijn de prijzen voor een drievoudige combinatie met AZT/3TC+nevirapine, uitgedrukt in Amerikaanse dollar per patiënt per jaar. Al deze geneesmiddelen vallen onder het patentrecht in Zimbabwe. Vóór de verklaring van 27 mei waren de laagste prijzen in het land, die van de bedrijven die de merkproducten verkopen. De laagste prijs die hier wordt opgegeven, is de kostprijs van internationaal beschikbare generische versies van deze geneesmiddelen.