Onafhankelijke hulp in Irak wordt onmogelijk

"De angstigste dag van mijn leven". Zo omschrijft Ibrahim Younis van het noodhulpteam van Artsen Zonder Grenzen de zondag waarop hij de medische behoeften ging inventariseren in het belegerde Fallujah. Ibrahim reisde op 11 april van Bagdad naar Fallujah in een konvooi van twee wagens en was gedwongen mee te reizen met een militaire escorte tijdens een deel van de reis.

Younis maakte in Bagdad in 2003 de Amerikaanse bombardementen mee, werd twee weken lang vastgehouden door Iraakse veiligheidsdiensten, maar nog nooit was hij zo bang als tijdens de escorte van Amerikaanse militairen naar Fallujah. "Onderweg zag ik uitgebrande voertuigen, bestookt met granaten. De Amerikanen beweerden dat wij bescherming nodig hadden, maar ik had me zonder hen veel veiliger gevoeld." aldus Ibrahim.
Een van de taken van Ibrahim Younis is inschatten van de veiligheidsrisico's in Irak. Hij benadrukt dat de coalitietroepen de onveiligheid verergeren met hun acties. "Soldaten rijden rond in wagens die lijken op deze van de hulpverleners. Er zijn 'embedded' hulpverleners, onder permanente begeleiding van militairen. Op deze manier lijkt onze onafhankelijkheid van de strijders ongeloofwaardig. Want een westerling hoort automatisch bij de coalitietroepen."
Alle buitenlandse medewerkers van AZG zijn tijdelijk in Amman, Jordanië, gestationeerd. Ongeveer honderd Iraakse personeelsleden houden, gesteund vanuit Brussel en Amman, de klinieken rond Bagdad draaiend.
Ibrahim had in Bagdad al gemerkt hoezeer de situatie in Irak binnen enkele weken was veranderd. Amerikaanse troepen blijven in hun basis en laten de handhaving van de openbare orde over aan slecht uitgeruste Iraakse troepen. De beheerder van de begraafplaats sprak van zestien begrafenissen per dag, het merendeel oorlogsdoden.
AZG kreeg de kans mee te reizen met een konvooi van de door alle partijen gerespecteerde hulporganisatie Rode Halve Maan om de medische situatie in Fallujah beter te kunnen inschatten. Het konvooi passeerde alle controleposten, tot ze een Amerikaans escorte moesten accepteren. Omdat hij al een jaar lang aan Iraakse leiders probeert uit te leggen dat AZG onafhankelijk werkt, was de militaire begeleiding voor Ibrahim een ware nachtmerrie.
Eenmaal in de stad, waar het hulpkonvooi welkom was en hij de opgelegde begeleiding van militairen kon uitleggen, voelde Ibrahim zich veiliger. Maar vanwege scherpschutters kon er niemand over straat. Hij hoorde dat de coalitietroepen het openbare ziekenhuis van Fallujah in bezit hebben genomen. Ibrahim legt uit: "Ziekenhuizen horen als neutraal terrein te worden gerespecteerd door alle strijdende partijen. Nu kunnen zieken en gewonden geen hulp zoeken uit angst om maar in de buurt van ziekenhuizen te komen. Dat is een inbreuk op de neutraliteit van medische voorzieningen."
Lokale medici hebben nu met schamele middelen een veldhospitaal opgezet. Gewonden worden zonder noemenswaardige uitrusting in twee tot operatiekamer geïmproviseerde ruimtes behandeld. Om de capaciteit uit te breiden, wil AZG extra materiaal brengen, maar voorlopig enkel met Iraakse medewerkers, uit veiligheidsoverwegingen.
De verwarring tussen militairen en humanitairen is een van de belangrijkste redenen waarom Irak te onveilig is geworden voor hulpverleners. Op het einde van de dag is het de Iraakse burgerbevolking die de gevolgen draagt van de voortdurende strijd, en meer bepaald van de afwezigheid van hulp in tijden van grote nood.