Het ziekenhuis van Kebkabyia, Darfur

Op het eerste gezicht lijkt Kebkabyia in het noorden van Darfur een bloeiende stad in de woestijn. Op de drukke markt of "soek", verkopen standhouders tomaten, bonen en batterijen. Jonge kerels toeren rond op glimmende Chinese fietsen. Je hoort het schorre gebalk van kleine ezels en groepen neergeknielde kamelen liggen lui te geeuwen in de verzengende Sahara-zon.

Maar in werkelijkheid is Kebkabyia een stad vol mensen die daar oorspronkelijk niet woonden. De bevolking bestaat voor een groot deel uit ontheemde mensen die het voorbije jaar uit omliggende dorpen en steden gevlucht zijn na gewelddadige aanvallen, en die nog steeds niet kunnen terugkeren door de aanhoudende onveiligheid. Ooit een stadje van zo'n zestienduizend mensen, telt Kebkabyia nu vermoedelijk meer dan zeventigduizend inwoners. Al kent niemand het exacte aantal, want elke week komen er nieuwe ontheemde gezinnen bij.
Sinds het conflict in Darfur ruim een jaar geleden losbarstte, verdrinken de gezondheidsfaciliteiten van de stad - die zo al hopeloos verouderd, slecht uitgerust en hoofdzakelijk bemand waren met personeel zonder zelfs de meest elementaire opleiding - volledig in de toenemende golf van gezondheidsproblemen waarmee de aanzwellende bevolking te kampen heeft. Door het financieringssysteem was het voor het ziekenhuis onmogelijk gratis gezondheidszorg aan te bieden aan het groeiend aantal kwetsbare mensen. Zowel de ontheemden als de lokale bevolking leden onder deze situatie.
Verbijsterende werkomstandigheden
"Toen ik vijf weken geleden in Kebkabyia aankwam met het eerste team van AZG, was de algemene hygiëne in het ziekenhuis erg slecht", zegt Ann Ottosson, noodhulpcoördinator op het terrein voor AZG.
"Toen onze dokter, Anders, voor het eerst een operatie zag, was hij verbijsterd over de omstandigheden waarin de ingreep plaatsvond. De operatietafel zat onder het bloed en zag er uit alsof ze al lang niet meer was schoongemaakt. Het personeel in de operatiekamer wist niet hoe het verdovingsmiddel toe te dienen of hoe patiënten onder verdoving correct onder toezicht moeten worden gehouden, en de instrumenten waren niet goed gesteriliseerd."
"Sommige verpleegkundigen wisten niet eens hoe ze de temperatuur van een patiënt moesten opnemen. Er was geen watervoorziening in het ziekenhuis doordat de waterpomp stuk was. En de hygiëne en het afvalbeheer waren verschrikkelijk: overal lagen naalden op de vloer, lege geneesmiddelenflesjes werden niet opgeruimd, de douches van de patiënten werden zelfs als toiletten gebruikt."
De voorbije vijf weken is er veel veranderd. Het team van AZG stelde prioriteiten: gratis beschikbaar maken van gezondheidszorg en geneesmiddelen, de boel grondig schoonmaken, het afvalbeheer alsook de watervoorziening en sanitaire voorzieningen organiseren, ziekenhuispersoneel opleiden inzake elementaire medische procedures.
AZG zorgde voor de inrichting van een sterilisatieruimte en de opleiding van verpleegkundigen om ontsmettings- en sterilisatieprocedures correct uit te voeren. Voorts voerde AZG gezondheidskaarten in voor poliklinische patiënten, organiseerde het de voorziening van schoon water, werden nieuwe voorraden geneesmiddelen en verbanden aangevoerd en werd de apotheek volledig onder handen genomen."
Sinds AZG op 12 juni aan het werk ging, werden er wekelijks zo'n 1.500 consultaties verstrekt, zowel in het ziekenhuis als in een aparte polikliniek in het oosten van de stad. Het team moest ook een systeem op poten zetten om te bepalen wie het dringendst medische zorg nodig heeft, vermits de personeelsbezetting beperkt blijft.
Er blijven nog vele uitdagingen
Sommige patiënten vertonen erg oude wonden, die ze meer dan jaar geleden opliepen tijdens het hoogtepunt van de gevechten in de regio. "Er was een man die dertien maanden geleden een kogel in zijn been kreeg", vertelt Dr. Anders Krondhal, die de afgelopen maand in het ziekenhuis aan het werk was. "De wonde raakte geïnfecteerd en heel die tijd lag hij maar in zijn huis, want hij kon zich niet meer verplaatsen. Links in zijn borstkast zit eveneens een kogel. Toen hij in het ziekenhuis werd opgenomen, woog hij nog amper 32 kilogram. De wonde wordt nu elke dag schoongemaakt en verzorgd, hij krijgt antibiotica en we doen er alles aan om zijn gewicht omhoog te krijgen."
Sommige patiënten zijn er zo erg aan toe omdat het door gebrek aan gratis gezondheidszorg in het verleden onmogelijk was zich eerder te laten verzorgen.
Ondanks de forse verbeteringen in het ziekenhuis, blijft er nog enorm veel te doen. Alle verpleegkundigen volgen nu een intensief opleidingsprogramma van drie weken, dat door AZG in samenwerking met drie leraars verpleegkunde van het ministerie van Volksgezondheid wordt georganiseerd. Ze zullen beginnen met de absolute basiskennis, zoals hoe ze tekenen van leven kunnen herkennen, hoe ze de bloeddruk moeten nemen, een wonde verzorgen, injecties geven.
Het water- en sanitatieteam is bezig met het graven van vijf meter diepe geulen voor acht nieuwe latrines voor de patiënten. Zij leggen momenteel ook de laatste hand aan een stortplaats voor afval met een verbrandingsoven voor de veilige verwerking van medisch afval, een kuil voor "scherpe voorwerpen" zoals naalden, en een kuil voor organisch afval zoals placenta's.

Bovendien is het team net klaar met de bouw van een volledig nieuwe polikliniek aan de noordzijde van de stad, waar veel ontheemden een onderkomen hebben gezocht. "Wij bouwden de nieuwe kliniek precies in het midden van de zone waar de ontheemden leven, omdat velen van hen erg kwetsbaar zijn en wij er zeker van wilden zijn dat zij makkelijk toegang zouden krijgen tot gezondheidszorg", legt Ann Ottosson uit.
"Doordat ze alles achterlieten toen ze uit hun huizen vluchtten, hebben zij vreselijk geleden en zijn ze nu voor alles afhankelijk van hulporganisaties: voor voedsel, schoon water en medische zorg. Ze kunnen Kebkabyia niet verlaten om brandhout te verzamelen om te koken of om de grond te bewerken, omdat dit te gevaarlijk is - ze riskeren namelijk gedood of verkracht te worden. Zo kun je fragiele oude vrouwen zien rondlopen die hier en daar minuscule stukjes hout oprapen in een poging genoeg bij elkaar te krijgen voor een vuur om eten te koken. De voedselsituatie voor de toekomst is bijzonder zorgwekkend: doordat de mensen niet op de akkers kunnen komen en geen zaden hebben, zullen zij in de nabije toekomst volledig zijn aangewezen op voedselverdelingen. Om deze mensen in leven te houden, zal een langdurige inzet van de hulpverleningssector nodig zijn, en een reële, vastberaden inspanning van de overheid om ervoor te zorgen dat de burgers behoed worden voor nog meer geweld."