Overdracht project voor slachtoffers stedelijk geweld

Op zijn 17de was Edilson een bendelid in Cali, Colombia. Constant op voet van oorlog om zijn stratendomein te verdedigen, werd hij op een nacht gevat door een rivaliserende bende. Hij werd in de rug en in het hoofd geschoten. De dokters in het ziekenhuis konden hem niet opereren en vertelden hem dat hij nooit meer zou kunnen lopen. Maar nu, twee jaar later, na een behandeling in het revalidatiecentrum van AZG, in het hart van een van de moeilijkste wijken van Cali, het district Aguablanca, loopt Edilson weer helemaal zelfstandig.

Sinds 1998 ontvingen er, naast Edilson, nog meer dan 2.700 patiënten een gratis, uitgebreide behandeling in de AZG-kliniek in Cali. Deze behandeling omvat fysiotherapie, psychologische ondersteuning, verpleging, transport en sociale dienstverlening. “Dit unieke model van hulpverlening aan slachtoffers van stedelijk geweld en hun familie in Colombia, heeft aangetoond dat de gezondheidssector een erg belangrijke rol speelt in het reduceren van de lichamelijke, psychologische en sociale gevolgen van het geweld in de steden,” verklaart Antonio da Silva, AZG-landverantwoordelijke voor Colomb

Belangrijkste doodsoorzaak

In Colombia is stedelijk geweld de belangrijkste doodsoorzaak bij mannen tussen 14 en 44 jaar. Dit geweld is bijgevolg een belangrijke bedreiging voor de openbare gezondheid en moet dan ook als dusdanig worden behandeld. In Cali, de derde grootste stad in Colombia, werd het ongelooflijke aantal van 1.225 moorden gemeld in de eerste helft van 2004. Deze cijfers zijn exclusief de slachtoffers van de Colombiaanse burgeroorlog. In de buitenwijken van de meeste steden zijn veel jongeren lid van georganiseerde bendes die een “territorium” afbakenen. De onzichtbare grenzen zijn alleen gekend door henzelf en door hun “vijanden”. Voor hen zijn de regels duidelijk. Het risico van een dodelijke afloop is groot voor iedereen die zich buiten deze onzichtbare veiligheidszones waagt.
“De meeste van onze patiënten zijn mannen tussen de 14 en 25 jaar. Ze komen hier allemaal aan met snij- of schotwonden. En vaak is het niet de eerste keer dat ze gewond raken. 18% ondervindt een permanente handicap ten gevolge van hun verwondingen: ze zijn verlamd aan de onderste ledematen of zelfs volledig verlamd”, aldus Justine Simons, coördinator van het project in Aguablanca. Deze verbijsterende situatie zou een bekommernis voor de openbare gezondheidsinstanties moeten zijn. Als het aantal verwondingen ten gevolge van stedelijk geweld blijft toenemen zoals de voorbije 6 jaren, dan zou Cali wel eens het grootste aantal gehandicapten in de wereld kunnen krijgen.”
Het revalidatieprogramma van AZG werd opgericht om het gebrek aan geïntegreerde hulp voor de slachtoffers van stedelijk geweld te verhelpen. Er bestaat geen nazorg voor de patiënten die uit de spoedafdelingen van de ziekenhuizen worden ontslagen. Een onderliggend probleem is de afwezigheid van interesse voor het welzijn van deze specifieke bevolkingsgroep. Patiënten van AZG klagen geregeld over de houding van het ziekenhuispersoneel. Ze hoorden opmerkingen als: “Oh, hij is waarschijnlijk een bendelid. Wees dus niet te zachthandig wanneer je zijn wonden schoonmaakt, zodat het hem pijn doet.” Stigmatisatie, gebrekkig inlevingsvermogen, onvoldoende kennis van wondverzorging en geen nazorg zijn slechts enkele moeilijkheden waarmee deze bevolkingsgroep af te rekenen krijgt als zij geconfronteerd wordt met de openbare gezondheidsdiensten.

Revalidatiesuccessen

In het AZG-ziekenhuis heeft de toewijding om kwaliteitsverzorging te bieden aan de slachtoffers van stedelijk geweld een directe impact op het succes van het programma. “De mate van lichamelijk en psychologisch herstel is bijna volledig afhankelijk van de kwaliteit van de dienstverlening”, verklaart Juan Carlos Torres, een van de AZG-psychologen. In veel gevallen was het herstel zelfs verrassend. Twee jaar nadat hij zijn verwondingen opliep, ging Edilson naar een oudejaarsfeestje. Terwijl hij terug naar huis wandelde, werd hij een tweede keer aangevallen. Hij werd zwaar gewond. De littekens op zijn gezicht en de rest van zijn hoofd zijn hiervan het bewijs. Maar eens te meer, tegen alle verwachtingen in, haalde hij het.
Het project van AZG was soms het toneel waar de “aartsvijanden” elkaar bekampten. Maar de gevechten binnen in de kliniek zijn verleden tijd. “Tegenstanders hebben nooit hun toevlucht genomen tot gewelddadig gedrag in onze aanwezigheid of binnen in het gebouw. Als vijanden elkaar hier tegenkomen, helpt ons personeel hen om zelf een oplossing te zoeken, in plaats van hen te vertellen wat ze moeten doen. Deze strategie heeft altijd goede resultaten gekend. De rivalen vragen soms om het uurrooster aan te passen zodat ze elkaar niet tegenkomen. Of ze onderhandelen om van de plaats van het AZG-project een “vredeszone” te maken. Ze hebben altijd de logica van onze ‘geen wapens’-politiek begrepen”, aldus Justine Simons.
In 2004 zullen de 18 personeelsleden van Artsen Zonder Grenzen en de 35 lokale vrijwilligers afstand moeten doen van “hun” revalidatiecentrum in het district van Aguablanca. De meesten onder hen werkten hier sinds de oprichting in 1998. Maar AZG verlaat het district en heeft het programma overgedragen aan de gemeentelijke gezondheidsinstanties. Om er zeker van te zijn dat de integrale aanpak, die de basis vormde voor zo’n 34.000 consultaties, wordt verdergezet, heeft het team van AZG gedurende de afgelopen vier maanden dokters en verpleegsters opgeleid. Antonio da Silva zegt: “We vinden dat de gemeenteraden nu, op basis van onze ervaring, hun eigen verantwoordelijkheid moeten opnemen om meer mensen toegang te bieden tot het soort verzorging dat wij hebben aangeboden. Dit model kan worden toegepast in alle gezondheidsinstellingen over de hele wereld waar stedelijk geweld een bedreiging vormt voor de openbare gezondheid”.