Mensen zonder papieren ook zonder gezondheidszorg in België?

Angst, een administratief kluwen, het gebrek aan bereidheid bij verschillende spelers: de toegang tot gezondheidszorg voor mensen zonder papieren stuit op tal van obstakels

In haar jaarlijks verslag over het werk ten behoeve van mensen zonder papieren en asielzoekers, betreurt AZG het schrijnend gebrek aan toegang tot gezondheidszorg voor mensen zonder papieren in België. Ondanks het feit dat tien jaar terug een Koninklijk Besluit werd uitgevaardigd dat de toegang tot gezondheidszorg voor deze mensen moest regelen, zijn velen onder hen in de praktijk uitgesloten omwille van disfuncties, administratieve hinderpalen, willekeur of nog als gevolg van hun wantrouwen tegenover de instellingen.
Sinds meer dan 10 jaar houdt AZG medische raadplegingen in Brussel en Antwerpen (in Luik tot 2005) voor bevolkingsgroepen die geen sociale zekerheid genieten. Via dit terreinwerk is AZG een bevoorrechte getuige van de moeilijkheden waarmee mensen zonder papieren geconfronteerd worden willen ze toegang krijgen tot gezondheidszorg. In 2005 hield AZG meer dan 8.000 raadplegingen - waaronder 74% voor mensen zonder papieren. AZG trachtte de patiënten door te verwijzen naar officiële structuren waar ze verondersteld worden toegang te krijgen. Al te vaak blijft deze toegang theorie.
"Toegang tot gezondheidszorg is iets zeer concreets”, aldus Stéphane Heymans, verantwoordelijke van de Belgische Projecten van AZG. "Een zieke persoon moet een arts kunnen zien en een behandeling krijgen, ongeacht zijn verblijfsstatus en zijn sociaal-economische moeilijkheden. De administratieve rompslomp en de soms willekeurige beslissingen maken dit eenvoudige principe in de praktijk soms haast onmogelijk. Dit betekent dat een deel van de bevolking uitgesloten is van gezondheidszorg.”
Dringende Medische Hulp (DMH) kan door om het even welke arts worden geboden, terwijl de administratieve en financiële opvolging bij het OCMW van de woonplaats van de begunstigde ligt. Helaas maken praktische moeilijkheden op verschillende niveaus deze dienstverlening moeilijk toegankelijk voor mensen zonder papieren.
Sommige OCMW's maken geen middelen vrij om aan deze uiterst kwetsbare bevolkingsgroep de nodige bijstand te bieden. Dit gebrek tot bereidheid is des te betreurenswaardiger omdat andere OCMW's wel doeltreffende systemen uitwerkten. Zo kon AZG haar project in Luik beëindigen dankzij de oprichting van een "Relais Santé" waarbij de medische logica primeert op de administratieve logica. In andere gemeenten werden maatschappelijke assistenten gerekruteerd die gespecialiseerd zijn in de problematiek van mensen zonder papieren, maar dit blijft al te zeldzaam.
De complexiteit en de diversiteit van de procedures van het ene OCMW tot het andere vormen een zware last voor artsen die aangezocht worden voor DMH. De logge administratieve procedures leiden soms tot vertraging in de tenlasteneming, wat ernstige gevolgen kan hebben voor de gezondheid van de patiënt.
Voor chronisch zieken bijvoorbeeld, zoals personen die lijden aan diabetes of hypertensie, brengt de administratieve logheid soms het voorzetten van de behandeling in gevaar.
Het Koninklijk Besluit bepaalt dat "Dringende Medische Hulp zowel preventieve als curatieve verzorging kan dekken". Nochtans zorgt de term "dringend" tot verwarring en een willekeurige interpretatie door artsen en OCMW's. Daardoor kunnen ze bepaalde medische zorg weigeren onder het voorwendsel dat die niet als "dringend" kan worden beschouwd, zoals bijvoorbeeld de opvolging van een zwangerschap.
De actualiteit van de voorbije maanden en de acties van de mensen zonder papieren tonen duidelijk aan hoe wanhopig deze bevolkingsgroep is. Met die wanhoop worden onze artsen dagelijks geconfronteerd tijdens hun medische raadplegingen
AZG dringt erop aan dat onmiddellijk initiatieven worden genomen in de richting van een structurele oplossing voor dit probleem van toegang tot medische verzorging voor mensen zonder papieren.