Vijf vrouwen met baarmoederhalskanker in een afgelegen streek in Afrika: dit is hoe Artsen Zonder Grenzen hen helpt

Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door het humaan papillomavirus (HPV), dat voornamelijk bij seksueel contact wordt overgedragen. In België sterven er jaarlijks 190 vrouwen aan baarmoederhalskanker.

Zo'n tachtig procent van de Zimbabwaanse vrouwen loopt ooit het virus op, maar ontwikkelt de symptomen of de zichtbare kenmerken ervan nooit. Van alle vrouwen die baarmoederhalskanker krijgen, sterft een derde. Daarmee is baarmoederhalskanker een van de voornaamste doodsoorzaken bij vrouwen in Zimbabwe.

Artsen Zonder Grenzen is gestart met vrouwen in Zimbabwe op te zoeken die leven in afgelegen dorpen. Ze zijn vaak wanhopig en hebben geen geld voor een behandeling. 

In het kader van haar aidsproject in Gutu ontwikkelde Artsen Zonder Grenzen gerichte opsporingscampagnes rond baarmoederhalskanker. Onze teams ter plaatse bieden hulp aan het Zimbabwaanse Ministerie van Volksgezondheid en Jeugd om baarmoederhalskanker op te sporen, met informatiesessies in ziekenhuizen en bezoeken aan patiënten in de meest afgelegen dorpen om uit te leggen hoe belangrijk screening is.

de viac-methode

Sinds juli 2015 gebruikt Artsen Zonder Grenzen  de zogenaamde VIAC- methode in vier ziekenhuizen in Gutu: Visual Inspection with Acetic acid and Cervicography.

Daarbij wordt een sterk verdunde azijnzuuroplossing op de baarmoederhals aangebracht om de kwaadaardige cellen op te sporen die baarmoederhalskanker veroorzaken.

De eventueel vastgestelde letsels moeten zo snel mogelijk behandeld worden om de vorming van kanker te voorkomen. De aanwezigheid van letsels wil niet zeggen dat de patiënt kanker heeft, maar wel dat er een behandeling nodig is, of soms een biopsie om de aard van de cellen te onderzoeken.

De snelle azijnzuurtest geeft onmiddellijk resultaat: medisch personeel bekijkt de baarmoederhals met behulp van een toestel dat het beeld op een scherm projecteert. Die methode verhoogt de zichtbaarheid van eventuele letsels. 

Lees het verhaal van Margreth, 58, die zich door Artsen Zonder Grenzen kon laten onderzoeken op baarmoederhalskanker.

DE behandeling

Wanneer letsels worden vastgesteld, zijn verschillende behandelingen mogelijk naargelang de ernst van de aandoening. 

• Cryotherapie of koudebehandeling. Deze methode wordt toegepast wanneer minder dan 75% van de baarmoederhals door letsels is aangetast. De abnormale cellen worden onmiddellijk na detectie in de kliniek behandeld.
• LEEP. Deze methode wordt toegepast wanneer meer dan 75 % van de baarmoederhals door letsels is aangetast. LEEP is een techniek waarbij een metalen lus met elektrische stroom wordt gebruikt om het afwijkende weefsel van de baarmoederhals te verwijderen. De behandeling gebeurt in de hoofdstad Harare, op vier uur rijden van Gutu. De afstand blijft een pijnpunt voor de patiëntes uit dit afgelegen gebied. Artsen Zonder Grenzen komt tussenbeide om deze vrouwen naar de hoofdstad te brengen.
• Bij een vermoeden van kanker: de artsen raden de vrouw aan om een biopsie te laten uitvoeren. Het onderzoek van dit weefselfragmentje zal uitwijzen of de baarmoeder al dan niet verwijderd moet worden. Een biopsie kost gemiddeld 60 dollar en is dus voor de meeste Zimbabwaanse vrouwen onbetaalbaar. In bepaalde schrijnende gevallen biedt Artsen Zonder Grenzen steun om een biopsie mogelijk te maken.

Lees het verhaal van Florence, die een biopsie moest ondergaan, maar geen geld had om de tests en behandeling te betalen. 

De meest kwetsbare groep: seropositieve vrouwen

Baarmoederhalskanker ontwikkelt zich sneller bij seropositieve personen omdat hun immuunsysteem vaak verzwakt is, zelfs tijdens de behandeling met aidsremmers. Daarom raadt Artsen Zonder Grenzen seropositieve vrouwen aan om zich jaarlijks te laten screenen (in andere gevallen gebeurt dat om de twee jaar).

Dat is bijvoorbeeld het geval voor Ngonidzashe, die hiv/aids heeft, net zoals haar echtgenoot. Haar man steunt haar bij alle onderzoeken en behandelingen.

Maar dat ligt anders voor Faceme. Zij is ook seropositief, maar verloor haar man in 2010, en staat nu alleen voor de opvoeding van haar twee kinderen. Ze moet rekenen op de steun van haar dorp.

Blijvende stigmatisering

In de Zimbabwaanse maatschappij leven nog steeds veel vooroordelen rond de overdracht van HPV, de gevolgen van kanker en de geneesmiddelen. Om die tegen te gaan, krijgen alle vrouwen nog voor hun screening een informatiesessie en enkele documenten om de ontwikkeling van baarmoederhalskanker te begrijpen. De gezondheidswerkers gaan ook op pad naar afgelegen dorpen om vrouwen te sensibiliseren die niet naar een ziekenhuis kunnen gaan.  

Sommige vrouwen weigeren deel te nemen aan de screening of willen zich niet laten behandelen. Die situatie komt voort uit bepaalde percepties binnen de gemeenschap waarin ze leven. De stigmatisering en onwetendheid rond de ziekte (in hetzelfde rijtje als hiv/aids) kunnen de beslissing van sommige vrouwen beïnvloeden.

De teams van Artsen Zonder Grenzen blijven de verpleegkundigen in de regio van Gutu opleiden voor de VIAC-methode. Het is een essentieel om mensen die in afgelegen gebieden wonen, toch toegang te geven tot de nodige medische zorg.