Aurelia Barberia werkt als psychologe voor Artsen Zonder Grenzen op Sicilië. Zij en haar team ontfermen zich over de vluchtelingen die door reddingsschepen uit de Middellandse Zee zijn gehaald. “Ik vrees dat de mensen die vanop een afstand toekijken, gewoon raken aan deze drama's.”
Aurelia Barbieri, psycholoog voor Artsen Zonder Grenzen op Sicilië
De vluchtelingen die hier aan wal komen, zijn radeloos. Ze zijn hun land ontvlucht, hebben er een lange en gevaarlijke reis op zitten en zijn voor het leven getekend door de onvoorstelbare wreedheden waar ze in Libië het slachtoffer of getuige van waren.
Voor wie daarenboven nog een schipbreuk overleefde en daarbij misschien een gezinslid verloor, is het leed buitengewoon groot. Kinderen komen alleen aan, nadat ze hun ouders verloren tijdens een schipbreuk, of vice versa.
Onze hulp is onhoudbaar
Ze hebben eerst en vooral nood aan een veilig en menselijk onthaal. We zorgen eerst voor de basisbehoeften: water, voedsel en sanitaire voorzieningen. Ze moeten het gevoel krijgen dat iemand zich over hen ontfermt.
Wij, psychologen en cultureel bemiddelaars, treden op als tussenpersonen, tussen de overlevenden en de medische teams. Ze moeten het gevoel krijgen dat ze welkom zijn en hebben nood aan een kopje thee, een glimlach en iemand die hen verzorgt en naar hen luistert.
Bij hun aankomst gaat alles erg snel, en de autoriteiten haasten zich om de officiële procedures te hanteren. Onze hulp blijft beperkt, en is op lange termijn niet houdbaar. In de ogen van de overlevenden betekent onze hulp echter heel veel. Zo krijgen ze opnieuw een band met andere mensen.
Tranen van geluk
Vaak vragen vluchtelingen of ze naar huis kunnen bellen om hun familie te laten weten dat ze nog leven. Meteen na de schipbreuk weten ze doorgaans niet of iedereen veilig is. Ze vragen vaak of we nieuws hebben van een naaste die ze niet kunnen vinden. Zo vragen ze ons of hun kind het heeft overleefd. Daarna volgt een bijzonder moeilijk moment: de identificatie van de drenkelingen.
Enkele dagen geleden ontmoette ik een Sudanese man die met zijn zwangere vrouw zijn land was ontvlucht. Toen hij alleen in Italië aankwam, was hij in alle staten. Hij liet enkele foto's die hij bij zich had drogen. Hij belde naar huis en ik hoorde hem ‘Inch'Allah’ zeggen aan zijn schoonzus.
Zijn vrouw had haar gebeld om te zeggen dat ze goed was aangekomen in Italië. Ze had de reis overleefd. Hij kon het amper geloven. Urenlang vreesde hij dat hij haar voorgoed was verloren. Aan het eind van het telefoongesprek kwamen bij hem – net als bij ons – de tranen van geluk boven.
De kracht van hoop
De andere overlevenden van de schipbreuk vertelden me dat hij heel wat mensen uit het water had geholpen. Uiteindelijk werd hij zo in zekere zin beloond voor zijn hulp. Dergelijke verhalen geven de overlevenden – net als ons – de moed om verder te gaan. Het is de kracht van de hoop.
De exacte aantal van de vluchtelingen achterhalen is moeilijk. We beschikken alleen over de informatie die de overlevenden ons geven. Een van onze taken bestaat erin hen uit te leggen dat het belangrijk is voor ons om te weten of ze een naaste hebben verloren en dat ze ons zo veel mogelijk details moeten geven. Ze zijn vaak echter te sterk onder de indruk van de gebeurtenissen.
We kunnen een schatting maken van het aantal drenkelingen, maar het blijft giswerk. Niets is zeker. Als verscheidene personen ons echter vertellen dat ze een zus of neef zijn verloren, of wanneer een groep vrienden ons zegt dat ze aanvankelijk met negentien waren, maar dat er slechts negen zijn aangekomen, is de omvang van de ramp voor ons wel duidelijk.
Dit is geen film
Ik ben bang dat het menselijke aspect verloren gaat door de omvang van de crisis. Ik vrees dat de mensen die vanop een afstand toekijken, gewoon raken aan dergelijke drama's, alsof het niet meer dan films zijn. Deze tragische gebeurtenissen dreigen 'normaal' te worden.
In werkelijkheid is elke schipbreuk echter een tragedie. Honderden, tientallen of slechts één sterfgeval ... Elk slachtoffer is een mens van vlees en bloed, die geen veilige optie meer zag, en voor wie een tocht over zee de enige uitweg leek. Ik kan het niet verdragen dat kinderen en volwassenen op zo'n manier om het leven komen. Dat kan ik gewoon niet aanvaarden. En dat zal ik nooit kunnen.
Onze hulpverlening in Zuid-Italië
In Italië zet Artsen Zonder Grenzen mobiele teams in op Sicilië en in zuidelijk gelegen havens. Na een schipbreuk of incidenten op zee, worden teams uitgestuurd om psychologische hulp te bieden en de eerste zorgen toe te dienen aan de overlevenden. Na een oproep van de Italiaanse autoriteiten wordt binnen de 72 uur een mobiel team uitgestuurd, met een psycholoog en speciaal opgeleide cultureel bemiddelaars.
Met de Bourbon Argos biedt Artsen Zonder Grenzen ook psychologische hulp op zee aan overlevenden tijdens en na reddingsoperaties. Tussen eind april en eind mei hebben onze teams zes acties voor psychologische steun opgezet, in de meeste gevallen na schipbreuken. Tijdens die acties werden zestien individuele sessies gehouden, en verschillende groepstherapiesessies.
